Bidar Health

 ■ ካሮትና አቮካዶን ጨምሮ ለአይናችን ጤና እና የእይታ ጥራት የሚረዱ ምግቦች

ለዓይን ጥራት ከፍተኛ ጥቅም አለው በሚል ለምግብነት ከሚውሉት ውስጥ ካሮት ቀዳሚውን ስፍራ እንደሚይዝ ብዙዎቻችን እናውቃለን።

ተመራማሪዎች ከሰሞኑ ባወጡት የጥናት ውጤት ደግሞ ከካሮት በተጨማሪ አትክትሎችን ጨምሮ በርካታ ምግቦች የአይናችንን የእይታ ጥራት እና ጤና ለመጠበቅ ጠቀሜታ አላቸው ብለዋል።

የዓይንን ጤንነት እና የእይታ ጥራት ለመጠበቅ የሚረዱ ምግቦችም፦

1.አቮካዶ

አቮካዶ ሉተን እና ዠያንቲን የተባሉ አንቲ ኦክሲደንት ንጥረ ነገሮችን በውስጡ የያዘ በመሆኑ በብርሃን ምክንያት በዓይናችን ላይ የሚደርሰውን ጉዳት የመከላከል አቅሙ ከፍ ያለ ነው ተብሏል።

በፈረንሳይ የተሰራ ጥናት እንዳመለከተው፥ ዠያንቲን የተባለው አንቲ ኦክሲደንት በዕድሜ ምክንያት የሚከሰት የእይታ ችግር፣ በደም ግፊት፣ ለከፍተኛ የብርሃን ጨረር በመጋለጥ እና በአመጋገብ ችግር በዓይናችን ላይ የሚከሰተውን የጤና ችግር ይከላከላል።

በተጨማሪም አቮካዶ ቫይታሚን ሲ በውስጡ በመያዙ አይናችን ጤነኛ ሆኖ አንዲቆይ እንደሚረዳም ነው ጥናቱ ያመለከተው።

2.እንቁላል

እንቁላል የዓይናችንን ጤና በመጠበቅ በኩል ያለው ጠቀሜታም ከፍተኛ መሆኑ ይነገርለታል።

የቫይታሚን ኤ ምንጭ የሆነው እንቁላል ለዓይን ጤንነት ጠቃሚ ነው የተባለ ሲሆን፥ ልክ አንደ አቮካዶ የእንቁላል አስኳልም ዠያንቲን የተባለው አንቲ ኦክሲደንት በውስጡ በመያዙ በብርሃን ጨረር ምክንያት በዓይን ላይ የሚከሰትን ጉዳት ለመከላከል ይረዳል።

3.ካሮት

ካሮት የዓይናችንን የእይታ ጥራት እንደሚጨምር ከዚህ በፊት ሲነገር የነበረ ሲሆን ፥ በዚህኛው ጥናት ማረጋገጫ ማግኘቱም ተነግሯል።

በቫይታሚን ኤ የበለፀገው ካሮት ቤታ ካሮቲን የተባለ ንጥረ ነገር በውስጡ በመያዙ የዓይናችን የእይታ ጥራት ከፍ ያለ እንዲሆን እንደሚያደርገው ጥናቱ አመልክቷል።

በጥናቱ ላይ እንደተመለከተው ቫይታሚን ኤ፣ ቤታ ካሮቲን፣ ቫይታሚን ሲ፣ ቫይታሚን ኤ፣ ዚንክ እና ኮፐር ንጥረ ነገሮችን የሚወስዱ ሰዎች ከአድሜ ጋር ተያይዞ ለሚከሰት የዓይን ችግር የመጋለጥ እድላቸው 25 በመቶ የቀነሰ መሆኑ ተረጋግጧል።

4.አረንጓዴ ሻይ

አረንጓዴ ሻይ በርካታ የጤና ጠቀሜታዎች እንዳሉት የሚነገርነት ሲሆን፥ ከእነዚህም ውስጥ የሰውነትን ክብደት ለመቀነስና የአእምሮን የመስራት አቅም መጨመር ተጠቃሽ ሲሆኑ፥ ከዚህ በተጨማሪም ለዓይናችን ጤንነት ጠቃሚ መሆኑ ተነግሯል።

በአረንጓዴ ሻይ ውስጥ ያሉት እንደ ቫይታሚን ሲ፣ ሉተን እና ዠያንቲን የተባሉ አንቲ ኦክሲደንቶች ካንሰርን፣ የልብ ህመምን እና የዓይን በሽታን ለመከላከል እንደሚረዱ ጥናቱ አመልክቷል።

ከዚህ በተጨማሪም በአረንጓዴ ሻይ ውስጥ የሚገኘው ገሎካትቺን የተባለ ንጥረ ነገር ለዓይን ጤንነት ያለው ጠቀሜታ ከፍተኛ መሆኑንም ነው ጥናቱ ያመለከተው።

 የልብ ድካም (Heart Disease)

☆☆ የልብ ድካም ማለት ልብ ሙሉ በሙሉ ስራዋን ማቆም ሳይሆን  በጤነኛ መንገድ  ተግባሯን ማከናወን አለመቻል ማለት ነው፡፡

《》ልብ ስትደክም የሚስተዋሉ #ምልክቶች

♧ የትንፋሽ መቆራረጥ

♧ ማታ ከተኙ በኋላ አየር በማጠር/ ከእንቅልፍ መነሳትና ንፋስን ፍለጋ ወደ መስኮት መሄድ፤መስኮት መክፈት

♧ የድካም ስሜት

♧ የእግር ማበጥ

♧ ሳል በተለይ ማታ ማታ፤አንዳንድ ጊዜ ሲያስለን ደም የቀላቀለ አክታ መኖር

♧ የልብ ትርታችን ከፍ ማለትና በስርዓት መምታት አለመቻል

♧ ስራ ስንሰራ ቶሎ መድከም

♧ ፈሳሽ በሰውነታችን ውስጥ ስለሚከማች የሰውነት ክብደት መጨመር

♧ ሆድ መነፋት

♧ የምግብ ፍላጎት መቀነስ

♧ የልባችን ትርታ /ምት ለሰው መታወቅ

♧ በልብና የግራ በኩል ደረትና ትከሻ ላይ የህመም ስሜት መሰማት

☆☆ የልብ ድካም ምክንያቶች

♤ የልብ #ደም #ቧንቧ #መጥበብ፡-ይህ በረጅም ጊዜ ውስጥ ስብ/ኮሌስትሮል በደም ስር ውስጥ እየተከማቸ ሲሄድ የልብ የደም ቧንቧ እየጠበበ ይሄዳል፡፡ ስብ ክምችቱ የደም ቧንቧው ድንገት ሊዘጋ ስለሚችል በዚህ ጊዜ ድንገት ሰዎችን ለሞት ሊዳርግ ይችላል፡፡በተጨማርም የረጋው ደም ቧንቧውን በመዝጋት ከፍተኛ ህመም/ድንገተኛ የልብ ድካም ሊያደርስ ይችላል፡፡

♤ የደም ግፊት፡-የደም ግፊት ካለብን ልባችን የደም ቧንቧ ግፊት በመጨመር ለሰውነታችን ደም ለመርጨት ትልቅ ስራ መስራት ይጠበቅበታል፡፡ከጊዜ በኋላ የልብ ጡንቻ በመወፈር በሂደት የልብ ግራ ክፍል እንዲሰፋ በማድረግ ልባችን ተግባሯን እንዳታከናወን ያደርጋታል፡፡

♤ የልብ በር ችግር፡-የልብ በር በመዘጋትና መከፈት ደም ልባችን ዉስጥ በመሄድ ለሌላው አካላችን ደም ለማሰራጨት ያገለግላል፡፡በመሆኑም የልብ በር ሲጎዳ ልብ ተግባሩን እንዳያከናውን በማድረግ በሂደት የልብ ድካምን ያስከትላል፡፡

♤ የልብ ጡንቻ ችግር፡- የልብ ጡንቻ በተለያዩ ኢንፌክሽኖች፤አልኮል አብዝቶ በመጠጣትና የተለያዩ መድሀኒቶችን በመውሰድ ሊታመም ይችላል፡፡ የጡንቻው አፈጣጠር አንዳንድ ሰዎች ለችግር ከተጋለጡ በቀላሉ እንዲጎዳ ያደርገዋል፡፡

♤ በአፈጣጠር የልብ አካላት ትክክል አለመሆን፡-የልብ አካላት አፈጣጠር ማለትም የልብ በር፤የደም ቧንቧና ሌሎችም በአፈጣጠር ትክክል ባለመሆኑ ልብ ስራዋን እንዳትፈጽም ያደርጋታል፡፡

♤ ሌሎች በሽታዎች እንደ የስኳር በሽታ፤ የታይሮይድን እጢ የሚያመርቱ ሆርሞኖች ብዛት፤ የረጋ ደም ከደም ቧንቧ ወደ ሳንባ የሚሄደውን በመዝጋት እና የደም ማነስ ለልብ ድካም ከሚያጋልጡ ምክንያቶች አንዱ ነው፡፡ 

《》የልብ ጤንነት ለመጠበቅ የሚያስችሉን መፍትሔዎች

◇ ሲጋራ አለማጨስ 

◇ የአካል እንቅስቃሴ ማድረግ፤ በተለይ በፍጥነት መራመድ፤ዋና፤ሩጫና ሌሎችንም በየቀኑ ለ30 ደቂቃና ቢያንስ በሳምንት ሶስት ቀን ማድረግ፡፡ ነገር ግን ወደ ደረት አከባቢና በግራ ትከሻችን ላይ ጠንከር ያለ የህመም ስሜት ከተሰማን ማቆም አለብን፡፡

◇ ቁመታችንና ክብደታችን ካልተመጣጠነ በተገቢው መልኩ ለማመጣጠን ክብደትን መቀነስ፤

◇ አትክልትና ፍራፍሬን ማዘወተር

◇ የምንጠቀመውን የጨው መጠን መቀነስ፤ጥሬ ስግ፤ጮማ፤እንቁላልና ቅቤን በሚገባ መቀነስ፡፡

◇ የደም ግፊትና ስኳር በሽታ ካለብን በመከታተል መቆጣጠር መቻል

 የጨጓራ ባክቴሪያ

:> የጨጓራ ባክቴሪያ ወይም ሄሊኮባክተር ፓይሎሪ(Helicobacter pylori (H. pylori)) ወደ ሰውነታችን በመግባት የምግብ ትቦ ላይ እና  ጨጓራ ውስጥ መኖር የሚችል ነው፡፡ ይህ ባክቴሪያ ሳይታከም ከቆየ አልሰር/  ቁስለት በጨጓራ ላይ እና በትንሹ አንጀት የላይኛው ክፍል ላይ እንዲፈጠር ያደርጋል፡፡ አለፈፍ ሲልም ካንሰርንም ሊያስከትል ይችላል፡፡

♧ በጨጓራ ባክቴሪያ መያዝ በብዙዎች ላይ የሚያጋጥም የተለመደ በሽታ ቢሆንም ባክቴሪያው አንዳንድ ሰዎች ላይ ምንም ምልክት የማያሳይ፣ የቁስለት ሁኔታም የማይፈጥር ቢሆንም ብዙዎችን ግን ለከፍተኛ ለሕመም ይዳርጋል፡፡

:> ባክቴሪው እንዴት ህመም ይፈጥራል?

◇ የጨጓራ ባክቴሪያ ወደ ሰውነት ከገባ በኋላ በጨጓራ ውስጣዊ አካል ላይ ጥቃት በመፈፀም ጨጓራችንን ተጋላጭ ያደርገዋል፤ ምክንያቱም ጨጓራችን ምግብ ለመፍጨት አሲድ ይጠቀማል፡፡ ይህ አሲድ በጨጓራ አካል ላይ ጉዳት እንዳያደርስ የሚያደርገው የጨጓራ  ውስጣዊ አካል ነው፡፡ ይህ አካል ከተሸረሸረ ጨጓራችን ለአሲዱ የተጋለጠ ስለሚሆን ከፍተኛ ጉዳት ያደርሳል፡፡ ጉዳቱ የደም መፍሰስ ጨምሮ አካሉ እንዲቆስል፣ እንዲሁም የበላነው ምግብ እንዳይፈጭና እንዳይረጋ ሊያደርግ ይችላል፡፡

:> ይህ ባክቴሪያ ከየት ሊያገኘን ይችላል?

♤ የጨጓራ ባክቴሪያ ከምንበላው ምግብ፣ ከምንጠጣው ውኃና ከምንጠቀማቸው በባክቴሪው ከተበከሉ ቁሶች ሊያገኘን ይችላል፡፡ በሽታው አብዛኛውን ጊዜ ፅዳት በሚጎድልባቸው አካባቢዎች የሚከሰት ሲሆን ባክቴሪያው በምራቅ ንክኪና ባክቴሪያው ካለበት ሰው ጋር በሚኖር የፈሳሽ ንክኪ ሊተላለፍብን ይችላል፡፡ 

:> የጨጓራ ባክቴሪያ ምልክቶች ምንድን ናቸው?

□ የሆድ መነፋት 

□ ግሳት

□ የረሃብ ስሜት አለመሰማት

□ ማቅለሽለሽ

□ ማስመለስ

□ ቁስለት ከተፈጠረብን በሆዳችን የላይኛው ክፍል የማቃጠልና

 የመደንዘዝ ስሜት

□ ያለምክንያት ክብደት መቀነስ ሊታዩ ይችላሉ፡፡

:> መቼ ወደ ህክምና መሄድ #ይኖርብናል? 

● የሰገራ መጥቆርና ደም መቀላቀል ካለ

● ለመተንፈስ መቸገር ካጋጠመን

● ያለስራ የመልፈስፈስና የድካም ስሜት ከተጫነን

● የቆዳ መገርጣትና ራስን የመሳት ሁኔታ ከታየብን

● የተፈጨ ቡና የመሰለ ነገር የሚያስመልሰን ከሆነ

● ከባድ የሆድ ህመም ካለን የጨጓራ ባክቴሪያ ሊሆን ስለሚችል መታየት አለብን፡፡

:> ምርመራ

○ የኋላ ታሪክን በመጠየቅ

○ ትንፋሽ ምርመራ

○ የኢንዶስኮፒ ምርመራ

:> ሕክምና

○ ጸረ - በክቴሪያ መድኃኒቶች

○ በጨጓራ ውስጥ አሲድ የሚረጩትን ጥቃቅን ቧንቧዎች በመዝጋት አሲድ የሚቀንሱ መድኃኒቶችን

○ የአመጋገብ ስርአት ማስተካከለል ይካተቱበታል፡፡

ለበለጠ በአቅራቢያ የሚገኝ የህክምና ተቋም ይሂዱ::

 ስትሮክ

ስትሮክ_ምንድን_ነው?

🖋 የራስ ቅል (ጭንቅላት)ውስጥ ደም ሲፈስ

🖋 ወደ ጭንቅላት ውስጥ የጓጎለ ደም ሲገባ

🖋 ወደ ጭቅላት የሚገባው ደም ሲቋረጥ ነው።

እንደ አጠቃላይ ስትሮክ ማለት ከላይ በተጠቀሱት ምክናየት አንጎል ሲጠቃ ነው።

《》ዋና_ዋና_የስትሮክ_ምልክቶች_ምን_ምን_ናቸው?

1. የእጅ፡ የእግርና የፊት መደንዘዝና መስነፍ

2. እይታን ማጣት

3. መናገር አለመቻል

4. ሌሎች የተናገሩንንም መረዳት አለመቻል

5. ድንገተኛና ከባድ የራስ ምታት

6. የሰውነትን ሚዛን መጠበቅ አለመቻል

《》ስትሮክን_መከላከል_ይቻላል?

♧ አዎ መከላከል ይቻላል።

◇ ለስትሮክ_የሚያጋልጡ_ነገሮች

1. ከፍተኛ የደም ግፊት

2. የልብ ችግር(ሁሉም አይደለም)

3. ከቁጥጥር ያለፈ የስኳር በሽታ

4. የኰሌስትሮል መጠን መጨመር

5. ማጤስ

6. መጡኑ የጨመረ የአልኮል መጠጥ

7. ውፍረት

8. ጭንቅላትንና ልብን የሚመግቡ የደም ቱቦዎች ላይ ችግር ካለ።

9. ወንድ መሆን፡ እድሜ ከ65በላይ ከሆነ፡ በቤተሰብ ካለ የመጠቃት እድል ከሌሎች አኳያ ይጨምራል።

¤ አስታውሱ

በህይዎተዎ ሳያውቁት አንድ ጊዜም ይሁን ከዚያ በላይ እራሰዎን ስተው የመውደቅ አጋጣሚ ከገጠመዎት በስትሮክ የመመታት እድሉ ሊኖረዎት ስለሚችል እራሰዎን ለሀኪም ያሳዩ

 የሐብሀብ 9 የጤና ጥቅሞች🍉

 ☆☆ ሃባብ የሚጣፍጥ፣ ጥምን የሚያረካ ፍራፍሬ ሲሆን በብዙ ሰዎች ዘንድ ተወዳጅ እና በበጋ ወራት የሚዘወተር ነው ።

     👉 በጣም ከፍተኛ የውሃ ይዘት ያለው ሲሆን እና እንደ ሊኮፔን ፣ ሲቱርሊን እና ቫይታሚን ኤ እና ሲ ያሉ ጠቃሚ ንጥረነገሮችም ይዟል።

👉 ጥናቶች እንደሚያሳዩት ይህ ጣፋጭ ፍራፍሬ ብዙ የጤና ጥቅሞች ሲኖሩት ከእነሱም ውስጥ ዘጠኙን እናያለን ። 

1. የሰውነት እርጥበት እንዲጠበቅ ይረዳል

🍉 ሃባብ ከፍተኛ የውሃ ይዘት ያለዉ ፍራፍሬ ስለሆነ ሰውነታችን እርጥበት እንዲኖረው ያደርጋል - ይህም

አጠቃላይ ጤናዎን ይደግፋል - እንዲሁም ሙሉ ስሜት እንዲሰማዎት ያደርጋል።

2. በንጥረ ነገሮች እና ጠቃሚ የእፅዋት ውህዶች የተሞላ ነው

🍉 ሐብሀብ ከፍተኛ መጠን ያለው ቫይታሚን ኤ እና ሲን ጨምሮ በርካታ ንጥረ ነገሮችን ይይዛል። እንደ ሊኮፔን

እና ኩኩሪቢታሲን ኢ ያሉ ፀረ-ባክቴሪያዎችንም ይሰጣል።

3. የፀረ-ካንሰር ተጽእኖ ሊኖረው ይችላል

🍉 የጥናት ውጤቶቹ እንደሚያሳዩት ፣በሃባብ ውስጥ ያለ ላይኮፔን የተባለ ንጥረ ነገር አወሳሰድ ለአንዳንድ የካንሰር አይነቶች ለምሳሌ እንደ

ፕሮስቴት እና ኮሎሬክታል ካንሰሮች ተጋላጭነትን ሊቀንስ ይችላል።

 ሊኮፔን ካንሰርን የሚከላከለው በካንሰር ምክኒያት የሚፈጠረውን የበዛ የሕዋስ ክፍፍል መቆጣጠር እንዲቻል በማድረግ እና ሰውነትዎ የተበላሹ ህዋሳቶችን የሚያስወግድበትን ሂደት በመጨመር ነው።

4. የልብ ጤናን ያሻሽላል 

🍉 በሐብሀብ ውስጥ የሚገኙት ሊኮፔን እና ሲትሩሊን የታባሉት ንጥረነገሮች የደም ግፊትን እና ኮሌስትሮልን በመቀነስ የልብ ጤናን ይደግፋሉ ።

5. እብጠትን እና የኦክሳይድ ውጥረትን ሊቀንስ ይችላል።

🍉 አንድ ጥናት እንዳረጋገጠው በሐብሀብ ውስጥ የሚገኙት አንቲኦክሲዳንትስ፣ ሊኮፔን እና ቫይታሚን ሲ ጥምረት እብጠትን እና የኦክሳይድ ጉዳትን ለመቀነስ ይረዳል።

6. የዐይን መድከምን ለመከላከል ይረዳል

🍉 በሐብሀብ ውስጥ ያለው ሊኮፔን ይተባለው ንጥረነገር በፀረ-ኦክሲዳንት እና ፀረ-ብግነት ባህሪያቱ ምክንያት ከእድሜ ጋር የተያያዘ የዐይን መድከምን ለመከላከል ይረዳል።

7. የጡንቻ ህመምን ያስታግሳል

🍉 በሐብሀብ ውስጥ ያለው ሲትሩሊን ( citrulline) የተባለ ንጥረ ነገር የአካል ብቃት እንቅስቃሴን ለማሻሻል እና የጡንቻ ህመምን ለመቀነስ ይረዳል።

8. የቆዳ ጤናን ይጠብቃል።

🍉 በሐብሀብ ውስጥ የሚገኙት ቫይታሚን ኤ እና ሲ ለቆዳ ጤንነት እጅግ ጠቃሚ ናቸው።

9. የምግብ መፈጨትን ሊያሻሽል ይችላል

🍉 ሃሐብሀ ብዙ ውሃ እና አነስተኛ መጠን ያለው ፋይበር ይይዛል፣ ሁለቱም ለጤናማ የምግብ መፈጨት ኡደት በጣም አስፈላጊ ናቸው።

 ይህም መደበኛ የአንጀት እንቅስቃሴን በመደገፍ የምግብ መፈጨትን ጤንነትን ሊረዳ ይችላል።

♡ የስኳር ህመም ምንድን ነው?

የስኳር ህመም በደማችን ውስጥ ያለው የስኳር መጠን ከተገቢው በላይ መጨመር ሲሆን የሚከሰተውም ቆሽት የተባለው የሰውነት ክፍል ኢንሱሊን /Insulin/ የተባለውን ሆርሞን በበቂ ወይም ጭራሹን ማመንጨት ሲያቅተው ወይም የተመረተውን ኢንሱሊን በአግባቡ መጠቀም መስራት ሲያቅተው ነው፡፡

የስኳር ህመም ማንን ይይዛል?

• የስኳር ህመም እድሜ፣ ብሄር፣ ፆታ፣ የኑሮ ደረጃ ሳይል በሁሉም ሰው ሊከሰት የሚችል ህመም ነው፡፡

♡ ለስኳር ህመም ይበልጥ ተጋላጭ ማን ነው?

• የዕድሜ መጨመር /መግፋት

• ከመጠን ያለፈ ውፍረት /

• በቅርብ ቤተሰብ የስኳር ህመም መኖር

• ጤናማ ያልሆነ አመጋገብ እና የአካል ብቃት እንቅስቃሴ አለማድረግ

• ከዚህ ቀደም በእርግዝና ጊዜ የስኳር ህመም መታየት

• ሲጋራ ማጨስ እና አልኮል አብዝቶ መጠጣት

• ከፍተኛ ጭንቀት /ውጥረት/

• የስኳር ህመም ሳይታወቅ ሊቆይ ወይም ምንም ምልክት ላያሳይ ይችላል፡፡ ስለዚህ ከዚህ በላይ የተጠቀሱት የታየባቸው ሰዎች የስኳር መጠናቸውን በደም ምርመራ መታየት ይኖርባቸዋል፡፡

♡ የስኳር ህመም ምልክቶች ምንድን ናቸው

• ከፍተኛ የድካም ስሜት 

• ቶሎ ቶሎ መሽናት

• ከፍተኛ የውሀ ጥም

• የአይን ብዥታ

• ቶሎ የማይድን ቁስል

• የእጅ እና የእግር ጣቶች መደንዘዝ መለብለብ፡፡

♡ የስኳር መጠን መቆጣጠሪያ ዘዴዎች

● ጤናማ አመጋገብ

● ጣፋጭ ምግቦችን ማስወገድ

● ቅባታቸው ዝቅተኛ /አነስተኛ የሆኑ ምግቦችን መምረጥ

● ቅጠላቅጠል አትክልቶችን እና ፍራፍሬ መመገብ

● ያልተፈተጉ እህሎችን /ጥራጥሬዎችን ማዘውተር

● የአልኮል መጠን መቀነስ

● አለማጨስ

● በቂ የአካል እንቅስቃሴ ማድረግ

● የሰውነት ክብደትን መቀነስ/መቆጣጠር

● መድኃኒት በአግባቡ መውሰድ ይኸውም በመርፌ የሚሰጥ ኢንሱሊን ወይም በእንክብል የሚወሰድ መድኃኒት ሊሆን ይችላል፡፡

◇ ከስኳር ህመም ጋር የሚኖር ሰው በተጨማሪ ምን ማድረግ ይገባዋል

• የስኳር ህመም በተለያዩ የአካል ክፍሎቻችን ለምሳሌ አይን፣ ኩላሊት፣ ልብ ጭንቅላት….ላይ ተጓዳኝ ችግሮችን ሊፈጥር ይችላል፡፡ ስለዚህ ይህን ለመቀነስ ቅድመ ምርመራ /screening/ ማድረግ ያስፈልጋል፡፡

• ለእግር ተገቢ ጥንቃቄ ማድረግ

• ክብደትን መከታተል

• የአፍና የጥርስ ጤንነት መጠበቅ

• መድኃኒት ሀኪም ባዘዘው መሰረት መውሰድ እና

• መደበኛ ክትትል ከሀኪም ማግኘት ይኖርበታል፡፡

ከላይ መግቢያችን ላይ እንደገለፅነው ከሁለት ጎልማሶች አንዱ በስኳር ህመም መጠቃታቸውን ሳያውቁ ሊቆዩ ፣ለተወሳሰበ ህመመም ሊዳረጉ አልፎም ሊሞቱ ይችላሉ!!

   የስኳር ህመም ምርመራ በቀላሉ ሊደረግ የሚችል በመሆኑ ወደ ጤና ማዕከሎች ብቅ ብለው የጤናዎን ሁኔታ ያረጋግጡ! ከ ሀኪም ጋር ይመካከሩ! 

 የተረከዝ_ህመም መንስኤዎች አሳሳቢ ምልክቶቹ እና መፍትሄዎቹ!

♧ የተረከዝ ህመም መንስኤዎች ምንድን ናቸው?

በአብዛኛው ጊዜ የተረከዝ ህመም በታችኛው ወይም የውስጥ ተረከዝ እና በኋለኛው የተረከዝ ክፍል ላይ የሚከሰት ችግር ነው፡፡

♧ ዋነኛ ከሚባሉት የተረከዝ ህመም መንስኤዎች ውስጥ

- የተረከዝ ጅማት መቆጣት (Plantar Fasciitis)

- የተረከዝ አካባቢ የሚገኙ ነርቮች መቋጠር ችግር

- የቋንጃ ጅማት መቆጣት (Achilles Tendon Tendinitis)

- የቋንጃ ጅማት መደደር (Archillus ) Tendon Tendinopathy) 

- የተረከዝ አጥንት አጥንት አካባቢ ችግር 

- ሌሎች የውስጥ ደዌ ችግሮች ሲሆኑ ሌሎችም ተመሳሳይ ችግሮች መንስኤ ሊሆኑ ይችላሉ፡፡

♤ የተረከዝ ህመም ምልክቶች ምንድን ናቸው?

- እንቅቃሴ ለመጀመር ሲታሰብ (ጠዋት ከእንቅልፍ ሲነሱ ወይም ከተቀመጡበት ለመነሳት ሲሞከር) የሚፈጠር ከባድ ህመም

- ከተወሰኑ ዕርምጃዎች በኋላ ህመም መቀነስ

- ረጅም ጊዜ ሲቆም ወይም ሲራመድ ከባድ ህመም መኖር

- የማቃጠል ወይም የመጠዝጠዝ አይነት ህመም

- የተረከዝ የጀርባው ክፍል መቅላት፣ ማበጥ እና ስቃይ 

☆ አሳሳቢ የተረከዝ ህመም ምልክቶች

- ህመሙ በጣም ተደጋጋሚ ሲሆን

- ከመደበኛ እንቅስቃሴዎች መዛነፍ ሲያስከትል

- ከተረከዝ አልፎ በሌላ የእግር አካባቢ (ባት፣ ጭን ወይም የጀርባ ህመም ተያይዞ ሲያመጣ)

- ቀላል በሚባሉ ዕርምጃዎች ምንም ለውጥ ማምጣት ካልተቻለ

- እነኚህን የመሳሰሉ ለውጦች ስታዩ የተረከዝ ህመም አሳሳቢ ሊሆን ስለሚገባ በእነኝህ አይነት የህመም ምልክቶች ከተጠቁ የአጥንት ስፔሻሊስት ጋር መታየት ይኖርበታል፡፡

:- ለተረከዝ ህመም መፍትሄ ይኖረው ይሆን?

አዎ!

 የተረከዝ ህመም ሳይባባስ ህክምና ከተደረገለት ቀላል በሚባሉ መፍትሄዎች ለውጥ ያሳያሉ

:- ከፍተኛ ስቃይ ከተሰማዎት እግርዎትን ቀዝቀዝ ባለ ውሀ ውስጥ ለጥቂት ደቂቃዎች ይዘፍዝፉ

:- ቀላል በሚባል የውስጥ እግር እሽታ ወይም ማሳጅ ማድረግ 

:- የውስጥ እግር ጅማ ማርዘሚያ ቀላል ስፖርቶችን ማድረግ

:- የውስጥ እግር ጅማት ማርዘሚያ ቀላል ስፖርቶችን ማድረግ 

:- የውስጥ ሶል ምቾት ያላቸው ጫማዎችን መጠቀም

:- የቀን ተቀን እንቅስቃሴን የተመጣጠነ ማድረግ

- እነዚህን የመሳሰሉ የግል ዕርዳታ የህክምና አማራጮችን ተጠቅመው ለውጥ ከላዩ አስፈላጊ ምርመራ ማድረግ ስለሚገባዎ አቅራቢዎ ወዳለ የጤና ተቋም ጎራ ብለው ተገቢውን ህክምና ያድርጉ፡፡

 የሚጥል በሽታ (Epilepsy; ኤፕለፕሲ)

አጠቃላይ እይታ

✍️የሚጥል በሽታ (ኤፕለፕሲ) የረዥም ጊዜ (ሥር የሰደደ) ተላላፊ ያልሆነ የነርቭ (የአንጎል) በሽታ ሲሆን፣ በተጎዱ የአንጎል ሴሎች በሚፈጠር ያልተለመደ የአንጎል የኤሌክትሪክ ንዝረት ጊዜያዊ የነርቭ ሥርዓት መታወክ  ምክንያት ተደጋጋሚ የአንጎል መናድ (epileptic seizures) ያስከትላል

ክስተቱም ከጥቂት ሴኮንዶች እስከ 3 ደቂቃዎች የሚቆይ መፍዘዝ፣ ራስን መሳት፣ ከቁጥጥር ውጪ የሆነ ማንቀጥቀጥ ፣ የጡንቻ መገታተር ብሎም ታማሚው እንዲወድቅ ያደረጋል። አንድ ሰዉ የሚጥል በሽታ አለዉ ተብሎ የሚወሰነዉ በ 24 ሰዓታት ልዩነት ቢያንስ ሁለት ወይም ከዚያ በላይ ያልተቀሰቀሱ የሚጥል መናድ  (unprovoked seizures) ተደጋግሞ ሲከሰት ነዉ።

የሚጥል በሽታ በሁሉም የዕድሜ ክልል ውስጥ ያሉ ሰዎችን የሚያጠቃ ሲሆን በዓለም ዙሪያ ወደ 50 ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች የሚጥል በሽታ አለባቸው፡፡ የሚጥል በሽታ ያለባቸው ሰዎች ወደ 80% የሚጠጉት ዝቅተኛ እና መካከለኛ ገቢ ባላቸው አገሮች ውስጥ ይኖራሉ። በኢትዮጵያ ውስጥ ከ1000 ሰዎች መካከል 5 ሰዎች ወይም ከሩብ ሚሊዮን በላይ ሰዎች የሚጥል በሽታ እንዳለባቸው ይገመታል።

የሚጥል በሽታ በንክኪ፣ በምራቅ፣ ህመምተኛውን በመርዳት አይተላለፍም፡፡

የሚጥል በሽታ በፈጣሪ ቁጣ፣ እርግማን ወይም እርኩስ መንፈስ የሚመጣ አይደለም፡፡ ስለዚህ የሚጥል በሽታ ያለባቸው ሰዎችን እና ቤተሰቦቻቸውን ማግለልና አድልኦ ማድረግ ተገቢ አይደለም።

 ✋የሚጥል በሽታ መንስዔዎች

የሚጥል በሽታ ካለባቸው ግማሽ ያህሉ ውስጥ መንስዔው  እስካሁን አይታወቅም ፡፡ ለሚጥል በሽታ ከሚያጋልጡ መንስዔዎች  መካከል ጥቂቶቹ  የሚከተሉትን ያካትታሉ፡፡

🎯በቅድመ ወሊድ እንዲሁም በወሊድ ጊዜ በተራዘመና አስቸጋሪ ምጥ ወቅት በህፃኑ ላይ በሚደርስ የአንጎል ጉዳት   

🎯ተፈጥሮአዊ በሆነ የአንጎል  እክል 

🎯ከባድ የጭንቅላት ጉዳት

🎯የአንጎል ኢንፌክሽን ለምሳሌ ማጅራት ገትር 

🎯 የአንጎል ዕጢ 

🎯 ስትሮክ

🎯በዘር የሚመጣ 

የሚጥል በሽታ ምልክቶች

የሚጥል በሽታ ምልክቶች የሚከተሉትን ሊያካትቱ ይችላሉ።

👉 እስከ 3 ደቂቃዎች የሚቆይ ጠቅላላ የሰዉነት ማንቀጥቀጥ እና ከዚህ ጋር ተያይዞ ራስን መሳትና መውደቅ፣ ዓይን ወደላይ መስቀል፣ አረፋ መድፈቅ ፣ ላይ ላዩን መተንፈስ እና ሽንት ማምለጥ፡፡ ታማሚው ከነቃ በኋላ የሆነውን ነገር ለማወቅ እና ለማስታወስ ይሳነዋል፣ ራስ ምታትም ሊኖርው ይችላል። 

👉ኢፕለፕሲ በብዛት የሚጥል በሽታ በመባል የሚታወቅ ቢሆንም ሳይጥል የሚከተሉትን ምልክቶች ሊያሳይ ይችላል፡፡ 

·   በድንገት መደነጋገር፣ መፍዘዝ ፣ ግንዛቤ ማጣት፣ያለማስተዋል ማፍጠጥ

·   ሳያስቡ መራመድ፣የት እንዳሉ መርሳት   

·   ደጋግሞ አላማ የሌለው የእጅና የሰውነት እንቅስቃሴዎች ማሳየት ፡፡ ለምሳሌ ከንፈር መምጠጥ፣ ዕቃዎችን በተደጋጋሚ ማንሳት ወይም ልብሶችን መሳብ

🤚ለሚጥል በሽታ የሚደረጉ ምርመራዎች

የታማሚው የሕክምና ታሪክ ለሚጥል በሽታ ምርመራ መሠረት ነው። ሐኪሙ ስለህመሙ ክስተት ሙሉ መረጃ ይፈልጋል። የሚጥል በሽታ ያጋጠማቸው ሰዎች ብዙውን ጊዜ የሆነውን ስለማያስታውሱ፣ ክስተቱን ያዩ የቤተሰብ አባላት ወይም ሌሎች ሰዎች ለሐኪሙ ማስረዳት አለባቸው። 

በታማሚው የሕክምና ታሪክ ላይ በመመሥረት የሚከተሉት የምርመራ አይነቶች ሊታዘዙ ይችላሉ።

👉የደም ናሙና ምርመራዎች 

👉 ኤሌክትሮኢንሴፋሎግራፊ (ኢኢጂ፤ EEG) መደበኛ ወይም ያልተለመደ የአንጎል የኤሌክትሪክ እንቅስቃሴ ያሳያል።

👉ኤምአርአይ (MRI) ወይም ሲቲ ስካን (CT scan) የአንጎል መዋቅራዊ እክሎችን፤  የአንጎል ዕጢ እና የአንጎል ጠባሳችን ሊያሳዩ ይችላሉ።

 የሚጥል በሽታ ሕክምና

የሚጥል በሽታ በሕክምና መቆጣጠር ይቻላል። አንዳንድ የሚጥል በሽታ ሙሉበሙሉ ባይድንም ከመቶ 70 እጅ በሐኪም የሚታዘዙ መድኃኒቶችን በተገቢው መንገድ በመጠቀም በቁጥጥር ስር ሊውል ይቻላል።

ከበሽታው በህክምና ጥሩ ለውጥ ለማግኘት በሐኪሙ ምክር መሰረት ክትትል ማድረግ ያስፈልጋል።

 👍 ለሚጥል በሽታ ተጠቂ ግለሰቦች ጠቃሚ ምክሮች

👉በቂ እንቅልፍ ማግኘት፤አለመጨነቅ፡፡

👉ከአልኮል መጠጦችና እና ሌሎች አደንዛዥ እጾችን መጠቀመም መቆጠብ ህመሙ እነዳይቀሰቀስ ያደርጋል፡፡ 

👉 ለአደጋ ከሚያጋልጡ ቦታዎች ለምሳሌ ከእሳት እና ገደል አጠገብ፤ ከከባድ ማሽኖች መራቅ አለባቸው፡፡

👉በዋና ከመዝናናትና መኪና ከማሽከርከር መቆጠብ አለባቸው፡፡

👉  በሐኪም የታዘዙ መድሀኒቶችን ያለ ሐኪም እውቅና ማቋረጥ ለህመሙ ማገርሸትን ስለሚያስከትል መድሀኒቶችን ላለማቋረጥ ጥንቃቄ ማድረግ፡፡ 

🤚ለሚጥል በሽታ የመጀመሪያ ዕርዳታ አሰጣጥ

በሚጥል በሽታ ሳቢያ የማንቀጥቀጥና ሕሊናን የመሳት ሁኔታ ያጋጠመውን ሰው ለመርዳት የሚከተሉትን መንገዶች መጠቀም ያስፈልጋል፡፡ 

👉በጎን በኩል እንዲተኙ መርዳት 

👉 በጭንቅላት ላይ ጉዳት እንዳይደርስ ትራስ ማንተራስ 

👉 አንገት አካባቢ የታሰረ ማንኛውም ዓይነት ልብስ ወይም ጌጥ ማላላት 

👉በአካባቢ ጉዳት ሊያደርሱ የሚችሉ ቁሳቁሶችን ማስገድ 

👉ሰውዬው አደጋ ላይ ካልሆነ በቀር አስጨንቆ አለመያዝ

👉 አፉ ውስጥ ባዕድ ነገር አለማስገባት ወይም አፉን እንዲከፍት አለመታገል

👉መንፈራገጡ እስከሚያቆም ድረስ እና ሙሉ በሙሉ ንቁ እስኪሆን ድረስ ከሰውየው ጋር ይቆዩ

👉 ክብሪት ወይም ማንኛውንም አይነት ጭስ አለማሸተት

ውድ ቤተሰቦች ምልክቶችን ቀድሞ በመገንዘብ  በሽታው የመጣል ደረጃ ላይ ሳይደርስ ጥንቃቀቄ ማድረግ እና ሳይባባስ ህክምና ማድረግ አስፈላጊ ነው::

> አንድ በእርግዝና ወቅት ላይ ያለች ሴት 1 ግራም Iron ለመላ የእርግዝና ጊዜዋ ያስፈልጋታል።

   - 500ሚ.ግ - ቀይ የደም ህዋሶችሽን ለመጨመር

   - 300ሚ.ግ - ወደ ህፃንሽ የሚሄድ

   - 200ሚ.ግ - በተለያየ ምክንያት ከሰውነትሽ ለምታጪው Iron የሚተካ ይሆናል

♧ ስለዚህ በእርግዝናሽ ጊዜ ከ 30-60 ሚ.ግ elemental Iron በቀን ያስፈልግሻል ማለት ነው።

♧ ብዙውን ጊዜ በእርግዝናሽ ሰዓት የሚከሰተው የደም ማነስ ከIron እጥረት የመጣ ሲሆን እሱም Iron deficiency Anemia እንለዋለን።

♧ እሱም የሚታወቀው የደም መጠንሽን የሚለካው Hgb (Hemoglobin) የተባለው ቀይ የደም ህዋስሽ ላይ የሚገኝ መጠኑ ከ 10gm% በታች ሲሆን ነው።

♧ ስለዚህ በመጀመሪያው እንዲሁም በሁለተኛው የቅድመ ወሊድ ክትትል ሂደትሽ ላይ የሚሠጡሽን ሠላሳ ሠላሳ የIron እንክብሎች (Tablets) ,አንድም ሳታስቀሪ ተጠቀሚ ።

ላንቺ የሚሰጠው ጥቅም

       - ከእርግዝና ጋር ተያይዞ ለሚመጣ የደም ማነስ ለመከላከል

       - የሰውነትሽን የIron መጠን ለመጨመር

> ለፅንሱ የሚሰጠው ጥቅም

      - የደም ማነስን ይከላከላል

      - በቂ የ ኦክስጅን አቅርቦት ይጨምራል

      - ለፅንሱ የጭንቅላት እድገት ጠቃሚ ነው

> አወሳሰድ

♧ Iron Tablets በባዶ ሆድ ቢወሰድ ወደ ደምሽ የሚገባው የIron መጠን ከፍተኛ ይሆናል ። 

♧  ነገር ግን የማቅለሽለሽ እንዲሁም ጨጓራሽን የማቃጠል ስሜት ካለሽ ምግብ ከተመገብሽ በኋላ ብትወስጅው መጠኑ ይቀንስ እንጂ ጥቅሙ እጅጉን የላቀ ነው። 

♧ ከፍተኛ የሆነ ማቅለሽለሽ እና ማስታወክ ካለ እንክብሉ(Tablet) ወደ ሽሮፕ(Syrup) ሊቀየር ይችላል።

> ሳልወስድ ብተወው ካልሽ የሚከሰቱ ጉዳቶች

🩸በእርግዝና ጊዜ የደም ማነስ (ላንቺም ለፅንሱም)

🩸በቂ የIron መጠን ስላሌለሽ ከወሊድ በኋላ የደም ማነስ በተለይ በወሊድ ጊዜ ደም ከፈሰሰ

🩸 የደም ማነሱ መጠኑ በጣም ከፍተኛ ከሆነ ደግሞ የልብ ድካምን(Cardiac Failure) ሊያስከትልብሽ ይችላል።

ራስ ማዞር ምንድነው? 

አዞረኝ በምንልበት ጊዜ ከብዙ ምልክቶች እና ስሜቶች ጋር ሊያያዝ ይችላል፡፡ ለምሳሌ ራስን መሳት፣ የድካም ስሜት፣ ሚዛን ለመጠበቅ መቸገር እና ሌሎችንም ያጠቃልላል፡፡ አካባቢዎ ወይም እርሶ እየዞሩ ወይም እየተንቀሳቀሱ እንደሆነ የሚሰማ አይነት ራስ ማዞር በሳንሳዊ አጠራሩ ቨርታይጎ ይባላል፡፡

በምን ምክንያት ይመጣል? 

ብዙ ምክንያቶች ሊኖሩት ይችላሉ፤ እንደ የውስጠኛው የጆሮ ክፍል ችግር፣ በመኪና ሲጓዙ መታመም እና የመድሐኒቶች የጎንዮሽ ችግር ይጠቀሳሉ፡፡ አንዳንዴም ተጓዳን የጤና እክሎች እንደ ኢንፌክሺን፣ አደጋ፣ የልብ ችግር፣ የደም ዝውውር ችግር ጋር ሊያያዝ ይቻላል፡፡ በሌላ መልኩም ከማይግሪን፣ የነርቭ በሽታዎች፣ የደም ውስጥ ስኳር መጠን መቀነስ፣ ደም ማነስ፣ አንዳንድ መድሐኒቶች፣ ጭንቀት እና ውሃ አለመጠጣትም ምክንቶች ሊሆኑ ይችላለሉ፡፡

ምልክቶች

ራስ ማዞር በተለያዩ እንቅስቃሴዎች እንደ መራመድ፣ ድንገት መቆም ወይም ከራስ ቅል እንቅስቃሴ ጋር ሊባባስ ይችላል፡፡ 

ብዙዎች ላይ የሚታዩ ምልክቶች የሚከተሉት ናቸው፤

·        በዙሪያ ያሉ ነገሮች የሚንቀሳቀሱ የሚመስል ስሜት

·        ራስን መሳት 

·        ሚዛን ለመጠበቅ መቸገር

·        ጭንቅላት ላይ የሚከብድ ስሜት

ተጋላጭነት

-         በእድሜ የገፉ ሰዎች

-         ከዚህ በፊት ተመሳሳይ ችግር ከነበረ

ሃኪሞት ጋር መቼ መሄድ አለቦት?

·        ተደጋጋሚ፣ ድንገት የመጣ፣ በጣም ከባድ ወይም ረዘም ላለ ጊዜ የማዞር ስሜት ከተሰማዎት

·        ከዚህ በታች የተዘረዘሩት ስሜቶች ካሎት

-         ሀይለኛ ራስ ምታት

-         ደረት ላይ የህመም ስሜት

-         ለመተንፈስ መቸገር

-         ለመተንፈስ መቸገር

-         እጅ እና እግር ላይ መደንዘዝ እና አለመታዘዝ

-         ራን መሳት

-         የአይን ብዥታ

-         የልብ ምት መዛባት

-         የልብ ምት መዛባት

-         ለመራመድ መቸገር

-         ማስመለስ

-         ማንቀጥቀጥ

-         የመስማት አቅም መቀነስ

ምን ማድረግ ይቻላል?

·        ሚዛኖትን በማንኛውም ጊዜ ሊስቱ እንደሚችሉ ከግምት ውስጥ ያስፈቡ

·        በድንገት ከመቀመጫ መነሳትም ሆነ መራመድን ያስወግዱ፤ ካልሆነም ከዘራ ይጠቀሙ

·        የማዞር ስሜት ከተሰማዎት ቁጭ ይበሉ ወይም ይረፉ

·        የማዞር ስሜት ከተሰማዎት ቁጭ ይበሉ ወይም ይረፉ

·        የማዞር ስሜት ካት መኪና አይንዱ ከባድ ማሽኖችን አያንቀሳቅሱ

·        ቡና፣ አልኮል፣ ጨው እና ሲጃራ አይጠቀሙ

·        በቂ ፈሳሽ ይውሰዱ

·        ጤናማ አመጋገብ ይኑሮት

·        በቂ እንቅልፍ ያግኙ

·        በቂ እንቅልፍ ያግኙ

·        ከሚያስጨንቆት ነገር ይራቁ

መልካም ጤንነት ተመኘዎሎ

 የጡት ህመም | Breast Pain

የጡት ህመም የሚያስከትሉ 09 ምክንያቶች

1. ሆርሞኖች

የወር አበባ ከመጀመሩ ከሶስት እስከ አምስት ቀናት ቀደም ብሎ ህመም ይሰማዎታል፧ ከጀመሩ በኋላ ያቆማል።

ይህ የሆነበት ምክንያት የወር አበባዎ ከመጀመሩ በፊት የኢስትሮጅንና ፕሮጄስትሮን መጨመር ነው።

ነፍሰ ጡር ከሆናችሁ በመጀመሪያዎቹ ሶስት ወራት ውስጥ የሆርሞን ምርት እየጨመረ በመምጣቱ ጡቶዎን ይታመማሉ።

ህመሙን ለመቀነስ መውሰድ ያለቦት እርምጃዎች፦

             - ካፌይን ያስወግዱ

             - የጨው መጠን ይቀንሱ

             - ስጋራ ማጨስን መተው

             - የህመም ማስታገሻ ይውሰዱ

             - የወሊድ መከላከያ ክኒኖችን ወይም 

                የሆርሞን ምትክ ሕክምናን መቀየር 

                ሊረዳህ እንደሚችል ሐኪሞን ይጠየቁ።

2. የጡት ጉዳት

ይህ በአደጋ ምክንያት, ስፖርት በሚጫወቱበት ጊዜ ወይም በጡት ቀዶ ጥገና ምክንያት ሊከሰት ይችላል።

ህመሙ ካልተሻሻለ ወይም ከእነዚህ ምልክቶች አንዱን ካዩ ሐኪምዎን ይምክሩ፦

         - ከባድ እብጠት

         - በጡት ውስጥ እብጠት ካለ

         - መቅላት እና ሙቀት

         - የማይጠፋ ቁስል ካለ

3. በማይደገፍ ብራ ምክንያት

ተገቢው ድጋፍ ከሌለ ጡቶችን ከደረት ግድግዳ ጋር የሚያገናኙት ጅማቶች ከመጠን በላይ ይወጠሩ እና ህመም ሊያስከትሉ ይችላሉ። ሰለዚ ብራዎ ትክክለኛ ሳይዝ መሆኑን ያረጋግጡ።

4. የጡት ህመም ከደረት ግድግዳዎ የመጣ ሊሆን ይችላል

5. ጡት ማጥባት

ጡት ማጥባት አንዳንድ ጊዜ የጡት ህመም ምንጭ ሊሆን ይችላል። 

- በመነካከስ ወይም በደረቁ፣ በተሰነጠቀ ቆዳ ወይም በበሽታ ምክንያት የጡት ጫፍ ህመም ይፈጠራል  

- ተገቢ ባልሆነ መልኩ ጡት ማስያዝ በጡት ማጥባት ግዜ የጡት ህመም የሚያስከትሉ ናቸው።

6. የጡት ኢንፌክሽን

ጡት የሚያጠቡ ሴቶች አብዛኛውን ጊዜ በጡት ኢንፌክሽን ይያዛሉ። የጡት ኢንፌክሽን ካለብዎ ትኩሳት ሊኖርብዎት ይችላል። በተጨማሪም የጡት መቅላት ፤ እብጠትና ህመም ይኖራል። የጡት ኢንፌክሽን ካለቦት ዶክተር ማማከር በጣም አስፈላጊ ነው

7. የጡት ህመም የመድሃኒት የጎንዮሽ ጉዳት ሊሆን ይችላል።

8. የጡት እጢ/ሲይስት ሲይስትን ለመመርመር ሐኪምዎ ማሞግራም/ አልትራሳውንድ ሊያዝሎዎ ይችላል።

9. የጡት ህመም አንዳንድ ጊዜ የጡት ካንሰር ምልክት ሊሆን ይችላል።

በጡት ላይ ያለው ቆዳም ሊወፍር ወይም ወደ ውስጥ ሰርጎድ ሊል ይችላል። ስለ የጡት ካንሰር ካሳሰበዎት ወዲያውኑ ዶክተርዎን ያነጋግሩ።

 ስለ ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ ( Postpill ) ማወቅ ያለብሽ 

ደንገተኛ የእርግዝና መከላከያ እንደ ማንኛውም የእርግዝና መከላከያ፡ ያልታቀደ እርግዝናን ለመከላከል ይረዳል፡ ከመደብኛው የእርግዝና መከላከያ ለየት የሚያደርገው፡ ግንኙንት ካደረግሽ በኋላ መወሰዱ ነው፡፡ 

ከስሙ እንደሚያመላክተው ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ ለድንገተኛ ጊዜ የምንጠቀመው የእርግዝና መከላክያ ሲሆን፡ መደበኛውን የእርግዝና መከላከያ አይተካም፡፡ መደበኛውን የእርግዝና መከላከያን መጠቀም የተሻለ እርግዝናን የመከላከልና ያነሰ የጎንዮሽ ጉዳቶች እንዲኖር ይረዳል፡፡

❓ ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ መቸ መጠቀም ይኖርብናል?

በአስገድዶ መደፈር ጊዜ፡ ኮንዶም ሲቀደድ ወይም በግንኙነት ጊዜ ሲወጣ፡ መደበኛ የእርግዝና መከላከያ ፒልስ አንድ ሁለት ቀን መውሰድ ከረሳሽ

🕒 አወሳሰዱ

ግንኙነት ባደረግሽ እስከ 72 ሰዓት በሉት ጊዜያቶች መውሰድ ትችያለሽ፡ ነገር ገን በ 12 ሰዓት ውስጥ ቶሎ መውሰድ መድሃኒቱ እርግዝናን የመከላከል እድሉን እንዲጨመር ያደርገዋል፡፡ 

⚠ መድሃኒቱን በምትወስጅበት ጊዜ የሚከሰቱ የጎንዮሽ ጉዳቶች

👉 ማቅለሽለሽ፡ ማስታውክ፡ ድካም፡ እራስ ምታት፡ የጡት መወጠር ህመም  

👉 የወር አበባ መዛባት፡ ከመደበኛው ቀን ቶሎ ወይም ዘግይቶ መምጣት፡ ብዛት ያለው ወይም ያነሰ የወር አበባ እንዲፈስሽ ያደርጋል፡

👉 መድሃኒቱ ከተወሰደ በኋላ ለአንድ ለሁለት ቀን የሚቆይ መጠኑ ትንሽ ደም መፍሰስ (spotting) 

👉 ከእምብርት በታች ቁርጠት 

👩‍🏫 ማወቅ ያለብሽ 📝

👉ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ (post pill ) ከ55% እስከ 95% ፐርሰንት እርግዝናን የመከላከል እድል አለው

👉ከልክ በላይ አካላዊ ውፍረት ያላት ሴት ላይ የመከላከል አቅሙን በተወሰነ ደረጃ ይቀንሳል

👉መደሃኒቱ በሚወሰድበት ጊዜ የእንቁላል ማኩረት ሂደት (Ovulation) ወቅትላይ ከሆንሽ እርግዝና የመከላከል እድሉን በተወሰነ መጠን ይቀንሰዋል

👉 እድሉ በጣም ትንሽ ቢሆንም መድሃኒቱን ወስደሽም እርግዝና ሊፈጠር ይችላል

👉 መደሃኒቱን ወስደሽ እርግዝና ከተፈጠረ በእርግዝናው ወይም በጽንሱ ላይ የሚያመጣው ጉዳት የለም

👉 መድሃኒቱ የአባላዘር በሽታውችን ኤች አይ ቪን ጨምሮ አይከላከልም 

👩‍⚕️ ሃኪም ማማከር ያለብሽ መቸ ነው?

👉 ከተለመደው የወር አበባሽ ውጭ ደም መፍሰስ ወይም መንጠባጠብ (spotting) ከሳምንት በላ ከቆየ

👉 ከ 3 እክሰ 5 ሳምንት የቆየ ከባድ የሆነ ከእምብርት በታች ቁርጠት ካለሽ

 እርግዝና መከላከያ መንገዶች (Birth control methods )

አንድ ሴት እርግዝናን መከላከል ስታስብ ከብዙ አይነት የእርግዝና መከላከያ አማራጮች ወስጥ አንዱን መርጣ መጠቀም ትችላለች፡፡ የምትጠቀሚወን የእርግዝና መከላከያ በተለያዩ ምክያቶች ላንች ተስማሚ የሆነውን መርጠሽ መጠቀም ትችያለሽ ( ለመሳሌ ከጤናሽ አንጻር፡ ልጅ ለመውለድ ያሰብሽበት ጊዜን በማገናዘብ) 

❓ የትኛው የተሻል የእርግዝና መከላከያ ነው? 

ለሁሉም ሴት የሚሆንና ይሄ የተሻለ ነው ብሎ ማስቀመጥ አይቻልም ነገር ግን ሃኪምሽ ጋር በመማከር ላንች ፍላጎት ወይም እቅድ ተስማሚ የሆነ የእርግዝና መከላከያ መርጠሽ መጠቀም ትችያለሽ፡፡

👩‍⚕️ የእርግዝና ምከላከያ ከመውሰድሽ በፊት ከሃኪምሽ ጋር መመካከር ያለብሽ

📌 መቸ ማርገዝ እንዳሰብሽ

📌 እያንዳንዱ የእርግዝና መከላከያ ምን ያክል የመከላከል አቅም እንዳለው

📌 ያሉት የጎንዮሽ ጉዳቶቹ

📌 በምን ያክል ጊዜ ግንኙነት እንደምታደርጊ

📌 ምን ያክል የወንድ ጓደኛ እንዳለሽ

📌 አሁን ያለሽ የጤና ሁኔታ

🙋🏽‍♀️ ማወቅ ያለብሽ 

የእርግዝና መከላከያ እየተጠቀምሽ በተወሰነ ደረጃ ቢሆንም እርግዝና የመፈጠር እድል ይኖረዋል፡ ነገር ግን በአግባቡ ከተጠቀምሽ እርግዝና የመፈጠር እድሉ በጣም አነስተኛ ነው፡፡

🤰 እርግዝና የመከላከያ መንገዶች

👉 የሴቷን ወይም የወንዱን የዘር ፍሬ በቋሚነት በህክምና ማቋረጥ (sterilization)

👉 ለረጅም ጊዜ የሚቆይ ነገር ግን በማንኛውም ጊዜ ማስወጣት የሚቻል የእርግዝና መከላከያ

 (ማህጸን ወስጥ የሚቀመጥ ሉፕ፡ በክንድ ላይ የሚቀበር ኢምፕላንት፣ ከ3 እስክ 10 ዓመት የሚቆይ)

👉 ለአጭር ጊዜ የሚቆይ ሆርሞናል የእርግዝና መከላከያ (በየቀኑ የሚወሰድ ፒልስ፡ በየ 3 ወር የሚወሰድ መርፌ)

👉 የወንዱን ዘር ፍሬ ከሴቷ እንቁላ ጋር እንዳይገናኝ መከላከያ መንገድ (ኮንዶም)

👉 ተፈጥሯዊ የወር አበባ ኡደትሽን በመቁጠረ፡ የእንቁላል ማኩረት ጊዜን (ovulation time) እየቆጠሩ ግንኙነት ባለ ማድረግ

 ኮፐር ሉፕ (𝐂𝐨𝐩𝐩𝐞𝐫 𝐢𝐧𝐭𝐫𝐚𝐮𝐭𝐞𝐫𝐢𝐧𝐞 𝐝𝐞𝐯𝐢𝐜𝐞) 𝐈𝐔𝐃 

ለረጅም ጊዜ ከሚያገለግሉ የእርግዝና መከላክያ ምንገዶች የሚመደብ ሲሆን፡ ማስወጣት ስታስቢ በማንኛውም ሰዓት ማስወጣት ትችያለሽ፡፡

💡 ማወቅ ያለብሽ

⭐ ምንም አይነት የሆርሞን ቅመም የለውም ሰለዚህ በሆርሞን ምክኒያት የሚመጣ የጎንዮሽ ጉዳት የለውም

⭐ እርግዝናን ለ10 ዓመት ይከላከላል

⭐ እርግዝና የመከላከል አቅሙ ከ99% በላይ ነው 

⭐ በዓመት ውስጥ ከ 100 ሴት 1 ሴት መከላከያውን እየተጠቀመች ልታረግዝ ትችላለች

⭐ የምታጠባ እናት የእርግዝና መከላከያውን መጠቀም ትችላለች

⭐ የአባላዘር በሽታን ኤች አይ ቪን ጨምሮ አይከላከልም

⭐ ሉፕ ከመጠቀምሽ በፊት የቆየ ኢንፌክሽንና የአባላዘር በሽታውች ካለሽ መጀመሪያ መታከም ይኖርብሻል

⭐ ሉፕ ካስገባሽ በኋላ የመጀመሪያ 3 እስክ 6 ሳምንት ባሉት ጊዜያት ህክምና ቦታ ሄደሽ ማታየት ይኖርብሻል

📌 አጠቃቀሙ

በህክምና ባላሙያ በመታገዝ በማንኛውም ሰዓት ሉፕን ወደ ማህጸን በማስገባት መጠቀም ይቻላል፡ ነገር ግን ፔሬድ በመጣ የመጀመሪያ 5 ቀናቶች ካስገባሽው ምንም አይነት ተጨማሪ መከላከያ አያስፈልግሽም፡ ከነዚህ ቀናቶች ውጭ ከሆነና ግንኙነት ካለሽ፡ ሉፕ ከማስገባትሽ ከ 7 ቀን በፊት ኮንዶም ወይም ሌላ መከላከያ መጠቀም ይኖርብሻል፡፡ 

📌 ሉፕ ቦታው ላይ መኖሩን እንዴት ማውቅ ይቻላል?

ከሉፑ የታችኛው ጫፍ ላይ የታሰሩ ሁለት ክሮች ይኖራሉ፡ ሉፕ ያስገባልሽ የህክምና ባለሞያ እንዴት ሉፕ ቦታው ላይ መኖሩን ማወቅ እንደምትች ይነገርሻል፡፡ አልፎ አልፎ ሉፑ በቦታው ላይ መኖሩን መፈተሽ ይኖርብሻል፡፡

📌 የጎንዮሽ ጉዳቶች

👉 የወር አበባ መቅረት 

👉 በወር አበባ መሃል ደም መፍሰስ

👉 ለተወሰኑ ወራቶች የወር አበባ መብዛትና ረዘም ላለ ጊዜ መፍሰስ ሊያጋጥም ይችላል

👉 እድሉ በጣም ትንሽ ቢሆንም ሉፕ ከስገባሽ በኋላ ሊወጣ ይችላል

👉 እድሉ በጣም ትንሽ ቢሆንም ሉፕ ካስገባሽ በኋል ኢንፌክሽን ሊፈጠር ይችላል 

👉 ሉፕ እየተጠቀምሽ እርግዝና ከተፈጠረ ከማህጸን ውጭ እርግዝና የመሆን እድሉ ከፍተኛ ነው

📌 በጣም ያልተለመደ ነገር ግን አደኛ የሆነ የጎንዮሽ ጉዳት

👉 𝐏𝐞𝐥𝐯𝐢𝐜 𝐢𝐧𝐟𝐥𝐚𝐦𝐦𝐚𝐭𝐨𝐫𝐲 𝐝𝐢𝐬𝐞𝐚𝐬𝐞

👉 ሉፕ ቦታውን መልቀቅ 

👉 በማህጸን ግድግዳ ማለፍ 

📌 ሉፕ ካስገባሽ በኋላ ለመጀመሪ ወራቶች ኢንፌክሽን ፈጥሮ እንዳይሆን የጥንቃቂ ምልክቶች

ትኩሳት፤ ከእምብርት በታች ህመምና ሽታ ያለው ያልተለመደ ፈሳሽ ካለሽ የኢንፌክሽን ምልክቶች ስለሚሆኑ ሃኪም ማማከር ይኖርብሻል፡፡

👩‍⚕️ ሉፕን መጠቀም የማይመከረው መቸነው? 

👉 ህክምና ያልተደረገለት የአባላዘር በርሽታ ካለሽ

👉 የ 𝐩𝐞𝐥𝐯𝐢𝐜 ኢንፊክሽን ከዚህ በፊት ከነበረሽ

👉 ምክንያቱ ያልታወቅ ከማህጸን ደመ የሚፈስሽ ከሆነ (𝐀𝐛𝐧𝐨𝐫𝐦𝐚𝐥 𝐮𝐭𝐞𝐫𝐢𝐧𝐞 𝐛𝐥𝐞𝐞𝐝𝐢𝐧𝐠 ) ወይም ከግንኙነት በኋላ መድማት ካለሽ

👉 ከዚህ በፊት ከማህጸን ውጭ እርግዝና አጋጥሞሽ ከነበር

ሆርሞናል መርፌ የእርግዝና መከላከያ፡ ከመደበኛ የእርግዝና መከላከያ የሚመደብ ሲሆን፡ እርግዝናን ለ 3 ወራቶች ይከላከላል፡፡

 💡 ማወቅ ያለብሽ

 ⭐ (Perfect use) በየ 3 ወሩ በሰዓቱና በአግባቡ መርፌው ከተወሰደ 99% እርግዝናን ይከላከላል፡ በዓመት ውስጥ ከ 100 ሴት 1 ሴት መከላከያውን በትክክል እየተጠቀመች ልታረግዝ ትችላለች

 ⭐ (Typical use) በመደበኛ አጠቃቀም፡ 94% እርግዝናን ይከለከላል፡ በዓመት ውስጥ ከ 100 ሴት 6 ሴት መከላከያውን እየተጠቀመች ልታረግዝ ትችላለች 

 ⭐ ለሌላ ህክምና የምትወስጃቸው መድሃኒቶች፡ መርፌውን እርግዝና የመከላከል አቅሙን #አይቀንሰውም 

 ⭐ ቅመምነቱ ከሰውነትሽ እስኪወጣ፡ እርግዝናን እስከ አንድ አመት ያክል ሊከለክልሽ ይችላል፡ በቅርብ የመውለድ እቅድ ካለሽ መርፌው አይመከርም

 ⭐ ለምታጠባ እናት ከወለደች ከ6 ሳምንት ጀምሮ የእርግዝና መከላከያውን መጠቀም ይቻላል 

 ⭐ አንዳንድ ሴት ላይ፡ ከዚህ በፊት የወር አበባ በብዛት መፍሰስ ወይም የወር አበባ በሚመጣበት ጊዜ ህመም ካለሽ መርፌውን መጠቀም ስትጀምሪ ሊቀንሰው ይችላል

 ⭐ የአባላዘር በሽታን፡ ኤች አይ ቪን ጨምሮ አይከላከልም

 📌 አወሳሰዱ በህክምና ባለሙያ በመታገዝ በማንኛውም ሰዓት መርፌውን መወጋት ይቻላል፡ ነገር ግን ፔሬድ በመጣ የመጀመሪያ 5 ቀናቶች ከተወጋሽ፡ ምንም አይነት ተጨማሪ መከላከያ አያስፈልግሽም፡ ከነዚህ ቀናቶች ውጭ ከሆነና ግንኙነት ካለሽ፡ መርፌውን ከመውሰድሽ ከ 7 ቀን በፊት ኮንዶም ወይም ሌላ መከላከያ መጠቀም ይኖርብሻል፡፡ 

 📌 የጎንዮሽ ጉዳቶች 

 👉 መርፌውን እየተጠቀምሽና ካቆምሽ በኋላ ለተወሰኑ ወራቶች የሚቆይ የወር አበባ መዛባት (በመሃል ደም መፍሰስ፡ በብዛት መፍሰስ፡ ለአጭር ጊዜ መፍሰስ፡ ፔሬድ ሳይመጣ ወሩን ማሳለፍ፡ ወይም ጭራሽ ለተወሰነ ጊዜ የወር አበባ መቅረት) 

 👉 እራስ ምታት 

 👉 ክብደት መጨመር 

 👉 የስሜት ወይም የባህሪ ለውጥ (mood swings)

 👉 የጡት ህመም (breast tenderness) 

 👉 የራስ ጸጉር መነቃቀል/መሳሳት (hair loss)

 👉 የግብረስጋ ግንኙነት ፍላጎት መቀነስ 

 👉 ለረጅም ጊዜ ከተወሰደ የአጥንት መሳሳት ያስከትላል

 📌 መርፌውን መጠቀም የማይመከረው መች ነው?

 👉 መከላከያውን እንዳቆምሽ ቶሎ ወይም በ አንድ ዓመት ውስጥ ማርገዝ ካሰብሽ 

 👉 ምክንያቱ ያልታወቅ፡ በወር አበባ መሃል ደመ የሚፈስሽ ከሆነ ወይም ከግንኙነት በኋላ መድማት ካለሽ 

 👉 የሚታወቅ የስኳር በሽታ ካለሽ 

 👉 የሚታወቅ የልብ ህመም፤ የጉበት በሽታ ካለሽ

 👉 የጡት ካንሰር ካለሽ ወይም ከዚህ በፊት ከነበረሽ

 👉 የሚታወቅ migraine ካለሽ

 በክንድ ቆዳ ስር የሚቀበር የእርግዝና መከላከያ (Implantable rod) 

ኢምፕላንት በሴቶች በላይኛው የክንድ ቆዳ ስር የሚቀበር የእርግዝና መከላከያ ሲሆን፡ እርግዝናን ለረጅም ጊዜ ለመከላከል ከሚያገለግሉ የእርግዝና መከላክያ መንገዶች ይመደባል፡፡ ማስወጣት ስታስቢ በማንኛውም ሰዓት ማስወጣት ትችያለሽ፡፡

💡 ማወቅ ያለብሽ

⭐ ኢምፕላንት እርግዝናን እንዳይፈጠር የሚከላከል #ሆርሞን የያዘ ሲሆን ይህ ሆርሞን በዝግታና ቀጣይነት ባለው መልኩ ወደ ደም ስር በመቀላቀል እርግዝናን ይከላከላል 

⭐ እርግዝናን ከ 3 እስከ 5 ዓመት ይከላከላል

⭐ እርግዝናን የመከላከል አቅሙ ከ99% በላይ ነው

⭐ በዓመት ውስጥ ከ 100 ሴት 1 ሴት መከላከያውን እየተጠቀመች ልታረግዝ ትችላለች

⭐ ለምታጠባ እናት ከወለደች ከ6 ሳምንት ጀምሮ የእርግዝና መከላከያውን መጠቀም ይቻላል 

⭐ ከዚህ በፊት የወር አበባ በብዛት መፍሰስ ወይም የወር አበባ በሚመጣበት ጊዜ ህመም ካለሽ ኢምፕላንት መጠቀም ስትጀምሪ ሊቀንሰው ይችላል

⭐ የአባላዘር በሽታን ኤች አይ ቪን ጨምሮ አይከላከልም

📌 አጠቃቀሙ

በህክምና ባለሙያ በመታገዝ በማንኛውም ሰዓት ኢምፕላንትን ክንድሽ ላይ ማስቀበር ይቻላል፡ ነገር ግን ፔሬድ በመጣ የመጀመሪያ 5 ቀናቶች ካስቀበርሽው ምንም አይነት ተጨማሪ መከላከያ አያስፈልግሽም፡ ከነዚህ ቀናቶች ውጭ ከሆነና ግንኙነት ካለሽ፡ ኢምፕላንቱን ከማስገባትሽ ከ 7 ቀን በፊት ኮንዶም ወይም ሌላ መከላከያ መጠቀም ይኖርብሻል፡፡ 

📌 የጎንዮሽ ጉዳቶቹ

👉 ለተወሰኑ ወራቶች የሚቆይ እንደ እራስ ምታት፡ ማቅለሽለሽ: የስሜት መለዋወጥ (mood swings) እና የጡት ህመም ( breast tenderness) ሊያጋጥም ይችላል

👉 የወር አበባ ጊዜን ማዛባት (የወር አበባ የሚፈስሽ መጠኑ ማነስ፡ መብዛት ወይም ረዘም ላለ ጊዜ መፍሰስ)

👉 ኢምፕላንቱን መጠቀም ስትጀምሪ የወር አበባሽ ሙሉ ለሙሉ ሊቀር ይችላል ነገር ግን መጠቀም ስታቆሚ ተመልሶ ይስተካከላል

👉 ክብደት መጨመር

👉 በጣም ያልተለመደ ነገር ግን አንዳንዴ የሚያጋጥም: ኢምፕላንቱን ለማውጣት ማስቸገር

👩‍⚕️ ሃኪም ማማከር ያለብሽ መች ነው?

👉 ኢምፕላንቱ ያለበት ቦት ላይ ስትነካኪው ከቦታው ከሌለ

👉 ኢምፕላንቱ ያለበትን ቦታ ስትነኪው መጀመሪያ ከነበርው ቅርጹን ከቀየረ

👉 ኢምፕላንቱ ያለበት ቦታ ላይ ቆዳሽ ቀለሙን ከቀየር ወይም ህመም ካለሽ

👩‍⚕️ ኢምፕላንትን መጠቀም የማይመከረው መች ነው? 

👉 ኢምፕላንቱን እርግዝና የመከላከል አቅም የሚቀንሱ መድሃኒቶች የምትወስጅ ከሆነ እንደ የኤች አይ ቪ፡ የሚጥል በሽታ፡ የሳምባ በሽታ መድሃኒቶች

👉 ምክንያቱ ያልታወቅ ከማህጸን ደመ የሚፈስሽ ከሆነ (Abnormal uterine bleeding) ወይም ከግንኙነት በኋላ መድማት ካለሽ

👉 የሚታወቅ የልብ ህመም፤ የጉበት በሽታ ካለሽ

👉 የጡት ካንሰር ካለሽ ወይም ከዚህ በፊት ከነበረሽ