Bidar Health

 የሚጥል በሽታ (Epilepsy; ኤፕለፕሲ)

አጠቃላይ እይታ

✍️የሚጥል በሽታ (ኤፕለፕሲ) የረዥም ጊዜ (ሥር የሰደደ) ተላላፊ ያልሆነ የነርቭ (የአንጎል) በሽታ ሲሆን፣ በተጎዱ የአንጎል ሴሎች በሚፈጠር ያልተለመደ የአንጎል የኤሌክትሪክ ንዝረት ጊዜያዊ የነርቭ ሥርዓት መታወክ  ምክንያት ተደጋጋሚ የአንጎል መናድ (epileptic seizures) ያስከትላል

ክስተቱም ከጥቂት ሴኮንዶች እስከ 3 ደቂቃዎች የሚቆይ መፍዘዝ፣ ራስን መሳት፣ ከቁጥጥር ውጪ የሆነ ማንቀጥቀጥ ፣ የጡንቻ መገታተር ብሎም ታማሚው እንዲወድቅ ያደረጋል። አንድ ሰዉ የሚጥል በሽታ አለዉ ተብሎ የሚወሰነዉ በ 24 ሰዓታት ልዩነት ቢያንስ ሁለት ወይም ከዚያ በላይ ያልተቀሰቀሱ የሚጥል መናድ  (unprovoked seizures) ተደጋግሞ ሲከሰት ነዉ።

የሚጥል በሽታ በሁሉም የዕድሜ ክልል ውስጥ ያሉ ሰዎችን የሚያጠቃ ሲሆን በዓለም ዙሪያ ወደ 50 ሚሊዮን የሚጠጉ ሰዎች የሚጥል በሽታ አለባቸው፡፡ የሚጥል በሽታ ያለባቸው ሰዎች ወደ 80% የሚጠጉት ዝቅተኛ እና መካከለኛ ገቢ ባላቸው አገሮች ውስጥ ይኖራሉ። በኢትዮጵያ ውስጥ ከ1000 ሰዎች መካከል 5 ሰዎች ወይም ከሩብ ሚሊዮን በላይ ሰዎች የሚጥል በሽታ እንዳለባቸው ይገመታል።

የሚጥል በሽታ በንክኪ፣ በምራቅ፣ ህመምተኛውን በመርዳት አይተላለፍም፡፡

የሚጥል በሽታ በፈጣሪ ቁጣ፣ እርግማን ወይም እርኩስ መንፈስ የሚመጣ አይደለም፡፡ ስለዚህ የሚጥል በሽታ ያለባቸው ሰዎችን እና ቤተሰቦቻቸውን ማግለልና አድልኦ ማድረግ ተገቢ አይደለም።

 ✋የሚጥል በሽታ መንስዔዎች

የሚጥል በሽታ ካለባቸው ግማሽ ያህሉ ውስጥ መንስዔው  እስካሁን አይታወቅም ፡፡ ለሚጥል በሽታ ከሚያጋልጡ መንስዔዎች  መካከል ጥቂቶቹ  የሚከተሉትን ያካትታሉ፡፡

🎯በቅድመ ወሊድ እንዲሁም በወሊድ ጊዜ በተራዘመና አስቸጋሪ ምጥ ወቅት በህፃኑ ላይ በሚደርስ የአንጎል ጉዳት   

🎯ተፈጥሮአዊ በሆነ የአንጎል  እክል 

🎯ከባድ የጭንቅላት ጉዳት

🎯የአንጎል ኢንፌክሽን ለምሳሌ ማጅራት ገትር 

🎯 የአንጎል ዕጢ 

🎯 ስትሮክ

🎯በዘር የሚመጣ 

የሚጥል በሽታ ምልክቶች

የሚጥል በሽታ ምልክቶች የሚከተሉትን ሊያካትቱ ይችላሉ።

👉 እስከ 3 ደቂቃዎች የሚቆይ ጠቅላላ የሰዉነት ማንቀጥቀጥ እና ከዚህ ጋር ተያይዞ ራስን መሳትና መውደቅ፣ ዓይን ወደላይ መስቀል፣ አረፋ መድፈቅ ፣ ላይ ላዩን መተንፈስ እና ሽንት ማምለጥ፡፡ ታማሚው ከነቃ በኋላ የሆነውን ነገር ለማወቅ እና ለማስታወስ ይሳነዋል፣ ራስ ምታትም ሊኖርው ይችላል። 

👉ኢፕለፕሲ በብዛት የሚጥል በሽታ በመባል የሚታወቅ ቢሆንም ሳይጥል የሚከተሉትን ምልክቶች ሊያሳይ ይችላል፡፡ 

·   በድንገት መደነጋገር፣ መፍዘዝ ፣ ግንዛቤ ማጣት፣ያለማስተዋል ማፍጠጥ

·   ሳያስቡ መራመድ፣የት እንዳሉ መርሳት   

·   ደጋግሞ አላማ የሌለው የእጅና የሰውነት እንቅስቃሴዎች ማሳየት ፡፡ ለምሳሌ ከንፈር መምጠጥ፣ ዕቃዎችን በተደጋጋሚ ማንሳት ወይም ልብሶችን መሳብ

🤚ለሚጥል በሽታ የሚደረጉ ምርመራዎች

የታማሚው የሕክምና ታሪክ ለሚጥል በሽታ ምርመራ መሠረት ነው። ሐኪሙ ስለህመሙ ክስተት ሙሉ መረጃ ይፈልጋል። የሚጥል በሽታ ያጋጠማቸው ሰዎች ብዙውን ጊዜ የሆነውን ስለማያስታውሱ፣ ክስተቱን ያዩ የቤተሰብ አባላት ወይም ሌሎች ሰዎች ለሐኪሙ ማስረዳት አለባቸው። 

በታማሚው የሕክምና ታሪክ ላይ በመመሥረት የሚከተሉት የምርመራ አይነቶች ሊታዘዙ ይችላሉ።

👉የደም ናሙና ምርመራዎች 

👉 ኤሌክትሮኢንሴፋሎግራፊ (ኢኢጂ፤ EEG) መደበኛ ወይም ያልተለመደ የአንጎል የኤሌክትሪክ እንቅስቃሴ ያሳያል።

👉ኤምአርአይ (MRI) ወይም ሲቲ ስካን (CT scan) የአንጎል መዋቅራዊ እክሎችን፤  የአንጎል ዕጢ እና የአንጎል ጠባሳችን ሊያሳዩ ይችላሉ።

 የሚጥል በሽታ ሕክምና

የሚጥል በሽታ በሕክምና መቆጣጠር ይቻላል። አንዳንድ የሚጥል በሽታ ሙሉበሙሉ ባይድንም ከመቶ 70 እጅ በሐኪም የሚታዘዙ መድኃኒቶችን በተገቢው መንገድ በመጠቀም በቁጥጥር ስር ሊውል ይቻላል።

ከበሽታው በህክምና ጥሩ ለውጥ ለማግኘት በሐኪሙ ምክር መሰረት ክትትል ማድረግ ያስፈልጋል።

 👍 ለሚጥል በሽታ ተጠቂ ግለሰቦች ጠቃሚ ምክሮች

👉በቂ እንቅልፍ ማግኘት፤አለመጨነቅ፡፡

👉ከአልኮል መጠጦችና እና ሌሎች አደንዛዥ እጾችን መጠቀመም መቆጠብ ህመሙ እነዳይቀሰቀስ ያደርጋል፡፡ 

👉 ለአደጋ ከሚያጋልጡ ቦታዎች ለምሳሌ ከእሳት እና ገደል አጠገብ፤ ከከባድ ማሽኖች መራቅ አለባቸው፡፡

👉በዋና ከመዝናናትና መኪና ከማሽከርከር መቆጠብ አለባቸው፡፡

👉  በሐኪም የታዘዙ መድሀኒቶችን ያለ ሐኪም እውቅና ማቋረጥ ለህመሙ ማገርሸትን ስለሚያስከትል መድሀኒቶችን ላለማቋረጥ ጥንቃቄ ማድረግ፡፡ 

🤚ለሚጥል በሽታ የመጀመሪያ ዕርዳታ አሰጣጥ

በሚጥል በሽታ ሳቢያ የማንቀጥቀጥና ሕሊናን የመሳት ሁኔታ ያጋጠመውን ሰው ለመርዳት የሚከተሉትን መንገዶች መጠቀም ያስፈልጋል፡፡ 

👉በጎን በኩል እንዲተኙ መርዳት 

👉 በጭንቅላት ላይ ጉዳት እንዳይደርስ ትራስ ማንተራስ 

👉 አንገት አካባቢ የታሰረ ማንኛውም ዓይነት ልብስ ወይም ጌጥ ማላላት 

👉በአካባቢ ጉዳት ሊያደርሱ የሚችሉ ቁሳቁሶችን ማስገድ 

👉ሰውዬው አደጋ ላይ ካልሆነ በቀር አስጨንቆ አለመያዝ

👉 አፉ ውስጥ ባዕድ ነገር አለማስገባት ወይም አፉን እንዲከፍት አለመታገል

👉መንፈራገጡ እስከሚያቆም ድረስ እና ሙሉ በሙሉ ንቁ እስኪሆን ድረስ ከሰውየው ጋር ይቆዩ

👉 ክብሪት ወይም ማንኛውንም አይነት ጭስ አለማሸተት

ውድ ቤተሰቦች ምልክቶችን ቀድሞ በመገንዘብ  በሽታው የመጣል ደረጃ ላይ ሳይደርስ ጥንቃቀቄ ማድረግ እና ሳይባባስ ህክምና ማድረግ አስፈላጊ ነው::

> አንድ በእርግዝና ወቅት ላይ ያለች ሴት 1 ግራም Iron ለመላ የእርግዝና ጊዜዋ ያስፈልጋታል።

   - 500ሚ.ግ - ቀይ የደም ህዋሶችሽን ለመጨመር

   - 300ሚ.ግ - ወደ ህፃንሽ የሚሄድ

   - 200ሚ.ግ - በተለያየ ምክንያት ከሰውነትሽ ለምታጪው Iron የሚተካ ይሆናል

♧ ስለዚህ በእርግዝናሽ ጊዜ ከ 30-60 ሚ.ግ elemental Iron በቀን ያስፈልግሻል ማለት ነው።

♧ ብዙውን ጊዜ በእርግዝናሽ ሰዓት የሚከሰተው የደም ማነስ ከIron እጥረት የመጣ ሲሆን እሱም Iron deficiency Anemia እንለዋለን።

♧ እሱም የሚታወቀው የደም መጠንሽን የሚለካው Hgb (Hemoglobin) የተባለው ቀይ የደም ህዋስሽ ላይ የሚገኝ መጠኑ ከ 10gm% በታች ሲሆን ነው።

♧ ስለዚህ በመጀመሪያው እንዲሁም በሁለተኛው የቅድመ ወሊድ ክትትል ሂደትሽ ላይ የሚሠጡሽን ሠላሳ ሠላሳ የIron እንክብሎች (Tablets) ,አንድም ሳታስቀሪ ተጠቀሚ ።

ላንቺ የሚሰጠው ጥቅም

       - ከእርግዝና ጋር ተያይዞ ለሚመጣ የደም ማነስ ለመከላከል

       - የሰውነትሽን የIron መጠን ለመጨመር

> ለፅንሱ የሚሰጠው ጥቅም

      - የደም ማነስን ይከላከላል

      - በቂ የ ኦክስጅን አቅርቦት ይጨምራል

      - ለፅንሱ የጭንቅላት እድገት ጠቃሚ ነው

> አወሳሰድ

♧ Iron Tablets በባዶ ሆድ ቢወሰድ ወደ ደምሽ የሚገባው የIron መጠን ከፍተኛ ይሆናል ። 

♧  ነገር ግን የማቅለሽለሽ እንዲሁም ጨጓራሽን የማቃጠል ስሜት ካለሽ ምግብ ከተመገብሽ በኋላ ብትወስጅው መጠኑ ይቀንስ እንጂ ጥቅሙ እጅጉን የላቀ ነው። 

♧ ከፍተኛ የሆነ ማቅለሽለሽ እና ማስታወክ ካለ እንክብሉ(Tablet) ወደ ሽሮፕ(Syrup) ሊቀየር ይችላል።

> ሳልወስድ ብተወው ካልሽ የሚከሰቱ ጉዳቶች

🩸በእርግዝና ጊዜ የደም ማነስ (ላንቺም ለፅንሱም)

🩸በቂ የIron መጠን ስላሌለሽ ከወሊድ በኋላ የደም ማነስ በተለይ በወሊድ ጊዜ ደም ከፈሰሰ

🩸 የደም ማነሱ መጠኑ በጣም ከፍተኛ ከሆነ ደግሞ የልብ ድካምን(Cardiac Failure) ሊያስከትልብሽ ይችላል።

ራስ ማዞር ምንድነው? 

አዞረኝ በምንልበት ጊዜ ከብዙ ምልክቶች እና ስሜቶች ጋር ሊያያዝ ይችላል፡፡ ለምሳሌ ራስን መሳት፣ የድካም ስሜት፣ ሚዛን ለመጠበቅ መቸገር እና ሌሎችንም ያጠቃልላል፡፡ አካባቢዎ ወይም እርሶ እየዞሩ ወይም እየተንቀሳቀሱ እንደሆነ የሚሰማ አይነት ራስ ማዞር በሳንሳዊ አጠራሩ ቨርታይጎ ይባላል፡፡

በምን ምክንያት ይመጣል? 

ብዙ ምክንያቶች ሊኖሩት ይችላሉ፤ እንደ የውስጠኛው የጆሮ ክፍል ችግር፣ በመኪና ሲጓዙ መታመም እና የመድሐኒቶች የጎንዮሽ ችግር ይጠቀሳሉ፡፡ አንዳንዴም ተጓዳን የጤና እክሎች እንደ ኢንፌክሺን፣ አደጋ፣ የልብ ችግር፣ የደም ዝውውር ችግር ጋር ሊያያዝ ይቻላል፡፡ በሌላ መልኩም ከማይግሪን፣ የነርቭ በሽታዎች፣ የደም ውስጥ ስኳር መጠን መቀነስ፣ ደም ማነስ፣ አንዳንድ መድሐኒቶች፣ ጭንቀት እና ውሃ አለመጠጣትም ምክንቶች ሊሆኑ ይችላለሉ፡፡

ምልክቶች

ራስ ማዞር በተለያዩ እንቅስቃሴዎች እንደ መራመድ፣ ድንገት መቆም ወይም ከራስ ቅል እንቅስቃሴ ጋር ሊባባስ ይችላል፡፡ 

ብዙዎች ላይ የሚታዩ ምልክቶች የሚከተሉት ናቸው፤

·        በዙሪያ ያሉ ነገሮች የሚንቀሳቀሱ የሚመስል ስሜት

·        ራስን መሳት 

·        ሚዛን ለመጠበቅ መቸገር

·        ጭንቅላት ላይ የሚከብድ ስሜት

ተጋላጭነት

-         በእድሜ የገፉ ሰዎች

-         ከዚህ በፊት ተመሳሳይ ችግር ከነበረ

ሃኪሞት ጋር መቼ መሄድ አለቦት?

·        ተደጋጋሚ፣ ድንገት የመጣ፣ በጣም ከባድ ወይም ረዘም ላለ ጊዜ የማዞር ስሜት ከተሰማዎት

·        ከዚህ በታች የተዘረዘሩት ስሜቶች ካሎት

-         ሀይለኛ ራስ ምታት

-         ደረት ላይ የህመም ስሜት

-         ለመተንፈስ መቸገር

-         ለመተንፈስ መቸገር

-         እጅ እና እግር ላይ መደንዘዝ እና አለመታዘዝ

-         ራን መሳት

-         የአይን ብዥታ

-         የልብ ምት መዛባት

-         የልብ ምት መዛባት

-         ለመራመድ መቸገር

-         ማስመለስ

-         ማንቀጥቀጥ

-         የመስማት አቅም መቀነስ

ምን ማድረግ ይቻላል?

·        ሚዛኖትን በማንኛውም ጊዜ ሊስቱ እንደሚችሉ ከግምት ውስጥ ያስፈቡ

·        በድንገት ከመቀመጫ መነሳትም ሆነ መራመድን ያስወግዱ፤ ካልሆነም ከዘራ ይጠቀሙ

·        የማዞር ስሜት ከተሰማዎት ቁጭ ይበሉ ወይም ይረፉ

·        የማዞር ስሜት ከተሰማዎት ቁጭ ይበሉ ወይም ይረፉ

·        የማዞር ስሜት ካት መኪና አይንዱ ከባድ ማሽኖችን አያንቀሳቅሱ

·        ቡና፣ አልኮል፣ ጨው እና ሲጃራ አይጠቀሙ

·        በቂ ፈሳሽ ይውሰዱ

·        ጤናማ አመጋገብ ይኑሮት

·        በቂ እንቅልፍ ያግኙ

·        በቂ እንቅልፍ ያግኙ

·        ከሚያስጨንቆት ነገር ይራቁ

መልካም ጤንነት ተመኘዎሎ

 የጡት ህመም | Breast Pain

የጡት ህመም የሚያስከትሉ 09 ምክንያቶች

1. ሆርሞኖች

የወር አበባ ከመጀመሩ ከሶስት እስከ አምስት ቀናት ቀደም ብሎ ህመም ይሰማዎታል፧ ከጀመሩ በኋላ ያቆማል።

ይህ የሆነበት ምክንያት የወር አበባዎ ከመጀመሩ በፊት የኢስትሮጅንና ፕሮጄስትሮን መጨመር ነው።

ነፍሰ ጡር ከሆናችሁ በመጀመሪያዎቹ ሶስት ወራት ውስጥ የሆርሞን ምርት እየጨመረ በመምጣቱ ጡቶዎን ይታመማሉ።

ህመሙን ለመቀነስ መውሰድ ያለቦት እርምጃዎች፦

             - ካፌይን ያስወግዱ

             - የጨው መጠን ይቀንሱ

             - ስጋራ ማጨስን መተው

             - የህመም ማስታገሻ ይውሰዱ

             - የወሊድ መከላከያ ክኒኖችን ወይም 

                የሆርሞን ምትክ ሕክምናን መቀየር 

                ሊረዳህ እንደሚችል ሐኪሞን ይጠየቁ።

2. የጡት ጉዳት

ይህ በአደጋ ምክንያት, ስፖርት በሚጫወቱበት ጊዜ ወይም በጡት ቀዶ ጥገና ምክንያት ሊከሰት ይችላል።

ህመሙ ካልተሻሻለ ወይም ከእነዚህ ምልክቶች አንዱን ካዩ ሐኪምዎን ይምክሩ፦

         - ከባድ እብጠት

         - በጡት ውስጥ እብጠት ካለ

         - መቅላት እና ሙቀት

         - የማይጠፋ ቁስል ካለ

3. በማይደገፍ ብራ ምክንያት

ተገቢው ድጋፍ ከሌለ ጡቶችን ከደረት ግድግዳ ጋር የሚያገናኙት ጅማቶች ከመጠን በላይ ይወጠሩ እና ህመም ሊያስከትሉ ይችላሉ። ሰለዚ ብራዎ ትክክለኛ ሳይዝ መሆኑን ያረጋግጡ።

4. የጡት ህመም ከደረት ግድግዳዎ የመጣ ሊሆን ይችላል

5. ጡት ማጥባት

ጡት ማጥባት አንዳንድ ጊዜ የጡት ህመም ምንጭ ሊሆን ይችላል። 

- በመነካከስ ወይም በደረቁ፣ በተሰነጠቀ ቆዳ ወይም በበሽታ ምክንያት የጡት ጫፍ ህመም ይፈጠራል  

- ተገቢ ባልሆነ መልኩ ጡት ማስያዝ በጡት ማጥባት ግዜ የጡት ህመም የሚያስከትሉ ናቸው።

6. የጡት ኢንፌክሽን

ጡት የሚያጠቡ ሴቶች አብዛኛውን ጊዜ በጡት ኢንፌክሽን ይያዛሉ። የጡት ኢንፌክሽን ካለብዎ ትኩሳት ሊኖርብዎት ይችላል። በተጨማሪም የጡት መቅላት ፤ እብጠትና ህመም ይኖራል። የጡት ኢንፌክሽን ካለቦት ዶክተር ማማከር በጣም አስፈላጊ ነው

7. የጡት ህመም የመድሃኒት የጎንዮሽ ጉዳት ሊሆን ይችላል።

8. የጡት እጢ/ሲይስት ሲይስትን ለመመርመር ሐኪምዎ ማሞግራም/ አልትራሳውንድ ሊያዝሎዎ ይችላል።

9. የጡት ህመም አንዳንድ ጊዜ የጡት ካንሰር ምልክት ሊሆን ይችላል።

በጡት ላይ ያለው ቆዳም ሊወፍር ወይም ወደ ውስጥ ሰርጎድ ሊል ይችላል። ስለ የጡት ካንሰር ካሳሰበዎት ወዲያውኑ ዶክተርዎን ያነጋግሩ።

 ስለ ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ ( Postpill ) ማወቅ ያለብሽ 

ደንገተኛ የእርግዝና መከላከያ እንደ ማንኛውም የእርግዝና መከላከያ፡ ያልታቀደ እርግዝናን ለመከላከል ይረዳል፡ ከመደብኛው የእርግዝና መከላከያ ለየት የሚያደርገው፡ ግንኙንት ካደረግሽ በኋላ መወሰዱ ነው፡፡ 

ከስሙ እንደሚያመላክተው ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ ለድንገተኛ ጊዜ የምንጠቀመው የእርግዝና መከላክያ ሲሆን፡ መደበኛውን የእርግዝና መከላከያ አይተካም፡፡ መደበኛውን የእርግዝና መከላከያን መጠቀም የተሻለ እርግዝናን የመከላከልና ያነሰ የጎንዮሽ ጉዳቶች እንዲኖር ይረዳል፡፡

❓ ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ መቸ መጠቀም ይኖርብናል?

በአስገድዶ መደፈር ጊዜ፡ ኮንዶም ሲቀደድ ወይም በግንኙነት ጊዜ ሲወጣ፡ መደበኛ የእርግዝና መከላከያ ፒልስ አንድ ሁለት ቀን መውሰድ ከረሳሽ

🕒 አወሳሰዱ

ግንኙነት ባደረግሽ እስከ 72 ሰዓት በሉት ጊዜያቶች መውሰድ ትችያለሽ፡ ነገር ገን በ 12 ሰዓት ውስጥ ቶሎ መውሰድ መድሃኒቱ እርግዝናን የመከላከል እድሉን እንዲጨመር ያደርገዋል፡፡ 

⚠ መድሃኒቱን በምትወስጅበት ጊዜ የሚከሰቱ የጎንዮሽ ጉዳቶች

👉 ማቅለሽለሽ፡ ማስታውክ፡ ድካም፡ እራስ ምታት፡ የጡት መወጠር ህመም  

👉 የወር አበባ መዛባት፡ ከመደበኛው ቀን ቶሎ ወይም ዘግይቶ መምጣት፡ ብዛት ያለው ወይም ያነሰ የወር አበባ እንዲፈስሽ ያደርጋል፡

👉 መድሃኒቱ ከተወሰደ በኋላ ለአንድ ለሁለት ቀን የሚቆይ መጠኑ ትንሽ ደም መፍሰስ (spotting) 

👉 ከእምብርት በታች ቁርጠት 

👩‍🏫 ማወቅ ያለብሽ 📝

👉ድንገተኛ የእርግዝና መከላከያ (post pill ) ከ55% እስከ 95% ፐርሰንት እርግዝናን የመከላከል እድል አለው

👉ከልክ በላይ አካላዊ ውፍረት ያላት ሴት ላይ የመከላከል አቅሙን በተወሰነ ደረጃ ይቀንሳል

👉መደሃኒቱ በሚወሰድበት ጊዜ የእንቁላል ማኩረት ሂደት (Ovulation) ወቅትላይ ከሆንሽ እርግዝና የመከላከል እድሉን በተወሰነ መጠን ይቀንሰዋል

👉 እድሉ በጣም ትንሽ ቢሆንም መድሃኒቱን ወስደሽም እርግዝና ሊፈጠር ይችላል

👉 መደሃኒቱን ወስደሽ እርግዝና ከተፈጠረ በእርግዝናው ወይም በጽንሱ ላይ የሚያመጣው ጉዳት የለም

👉 መድሃኒቱ የአባላዘር በሽታውችን ኤች አይ ቪን ጨምሮ አይከላከልም 

👩‍⚕️ ሃኪም ማማከር ያለብሽ መቸ ነው?

👉 ከተለመደው የወር አበባሽ ውጭ ደም መፍሰስ ወይም መንጠባጠብ (spotting) ከሳምንት በላ ከቆየ

👉 ከ 3 እክሰ 5 ሳምንት የቆየ ከባድ የሆነ ከእምብርት በታች ቁርጠት ካለሽ

 እርግዝና መከላከያ መንገዶች (Birth control methods )

አንድ ሴት እርግዝናን መከላከል ስታስብ ከብዙ አይነት የእርግዝና መከላከያ አማራጮች ወስጥ አንዱን መርጣ መጠቀም ትችላለች፡፡ የምትጠቀሚወን የእርግዝና መከላከያ በተለያዩ ምክያቶች ላንች ተስማሚ የሆነውን መርጠሽ መጠቀም ትችያለሽ ( ለመሳሌ ከጤናሽ አንጻር፡ ልጅ ለመውለድ ያሰብሽበት ጊዜን በማገናዘብ) 

❓ የትኛው የተሻል የእርግዝና መከላከያ ነው? 

ለሁሉም ሴት የሚሆንና ይሄ የተሻለ ነው ብሎ ማስቀመጥ አይቻልም ነገር ግን ሃኪምሽ ጋር በመማከር ላንች ፍላጎት ወይም እቅድ ተስማሚ የሆነ የእርግዝና መከላከያ መርጠሽ መጠቀም ትችያለሽ፡፡

👩‍⚕️ የእርግዝና ምከላከያ ከመውሰድሽ በፊት ከሃኪምሽ ጋር መመካከር ያለብሽ

📌 መቸ ማርገዝ እንዳሰብሽ

📌 እያንዳንዱ የእርግዝና መከላከያ ምን ያክል የመከላከል አቅም እንዳለው

📌 ያሉት የጎንዮሽ ጉዳቶቹ

📌 በምን ያክል ጊዜ ግንኙነት እንደምታደርጊ

📌 ምን ያክል የወንድ ጓደኛ እንዳለሽ

📌 አሁን ያለሽ የጤና ሁኔታ

🙋🏽‍♀️ ማወቅ ያለብሽ 

የእርግዝና መከላከያ እየተጠቀምሽ በተወሰነ ደረጃ ቢሆንም እርግዝና የመፈጠር እድል ይኖረዋል፡ ነገር ግን በአግባቡ ከተጠቀምሽ እርግዝና የመፈጠር እድሉ በጣም አነስተኛ ነው፡፡

🤰 እርግዝና የመከላከያ መንገዶች

👉 የሴቷን ወይም የወንዱን የዘር ፍሬ በቋሚነት በህክምና ማቋረጥ (sterilization)

👉 ለረጅም ጊዜ የሚቆይ ነገር ግን በማንኛውም ጊዜ ማስወጣት የሚቻል የእርግዝና መከላከያ

 (ማህጸን ወስጥ የሚቀመጥ ሉፕ፡ በክንድ ላይ የሚቀበር ኢምፕላንት፣ ከ3 እስክ 10 ዓመት የሚቆይ)

👉 ለአጭር ጊዜ የሚቆይ ሆርሞናል የእርግዝና መከላከያ (በየቀኑ የሚወሰድ ፒልስ፡ በየ 3 ወር የሚወሰድ መርፌ)

👉 የወንዱን ዘር ፍሬ ከሴቷ እንቁላ ጋር እንዳይገናኝ መከላከያ መንገድ (ኮንዶም)

👉 ተፈጥሯዊ የወር አበባ ኡደትሽን በመቁጠረ፡ የእንቁላል ማኩረት ጊዜን (ovulation time) እየቆጠሩ ግንኙነት ባለ ማድረግ

 ኮፐር ሉፕ (𝐂𝐨𝐩𝐩𝐞𝐫 𝐢𝐧𝐭𝐫𝐚𝐮𝐭𝐞𝐫𝐢𝐧𝐞 𝐝𝐞𝐯𝐢𝐜𝐞) 𝐈𝐔𝐃 

ለረጅም ጊዜ ከሚያገለግሉ የእርግዝና መከላክያ ምንገዶች የሚመደብ ሲሆን፡ ማስወጣት ስታስቢ በማንኛውም ሰዓት ማስወጣት ትችያለሽ፡፡

💡 ማወቅ ያለብሽ

⭐ ምንም አይነት የሆርሞን ቅመም የለውም ሰለዚህ በሆርሞን ምክኒያት የሚመጣ የጎንዮሽ ጉዳት የለውም

⭐ እርግዝናን ለ10 ዓመት ይከላከላል

⭐ እርግዝና የመከላከል አቅሙ ከ99% በላይ ነው 

⭐ በዓመት ውስጥ ከ 100 ሴት 1 ሴት መከላከያውን እየተጠቀመች ልታረግዝ ትችላለች

⭐ የምታጠባ እናት የእርግዝና መከላከያውን መጠቀም ትችላለች

⭐ የአባላዘር በሽታን ኤች አይ ቪን ጨምሮ አይከላከልም

⭐ ሉፕ ከመጠቀምሽ በፊት የቆየ ኢንፌክሽንና የአባላዘር በሽታውች ካለሽ መጀመሪያ መታከም ይኖርብሻል

⭐ ሉፕ ካስገባሽ በኋላ የመጀመሪያ 3 እስክ 6 ሳምንት ባሉት ጊዜያት ህክምና ቦታ ሄደሽ ማታየት ይኖርብሻል

📌 አጠቃቀሙ

በህክምና ባላሙያ በመታገዝ በማንኛውም ሰዓት ሉፕን ወደ ማህጸን በማስገባት መጠቀም ይቻላል፡ ነገር ግን ፔሬድ በመጣ የመጀመሪያ 5 ቀናቶች ካስገባሽው ምንም አይነት ተጨማሪ መከላከያ አያስፈልግሽም፡ ከነዚህ ቀናቶች ውጭ ከሆነና ግንኙነት ካለሽ፡ ሉፕ ከማስገባትሽ ከ 7 ቀን በፊት ኮንዶም ወይም ሌላ መከላከያ መጠቀም ይኖርብሻል፡፡ 

📌 ሉፕ ቦታው ላይ መኖሩን እንዴት ማውቅ ይቻላል?

ከሉፑ የታችኛው ጫፍ ላይ የታሰሩ ሁለት ክሮች ይኖራሉ፡ ሉፕ ያስገባልሽ የህክምና ባለሞያ እንዴት ሉፕ ቦታው ላይ መኖሩን ማወቅ እንደምትች ይነገርሻል፡፡ አልፎ አልፎ ሉፑ በቦታው ላይ መኖሩን መፈተሽ ይኖርብሻል፡፡

📌 የጎንዮሽ ጉዳቶች

👉 የወር አበባ መቅረት 

👉 በወር አበባ መሃል ደም መፍሰስ

👉 ለተወሰኑ ወራቶች የወር አበባ መብዛትና ረዘም ላለ ጊዜ መፍሰስ ሊያጋጥም ይችላል

👉 እድሉ በጣም ትንሽ ቢሆንም ሉፕ ከስገባሽ በኋላ ሊወጣ ይችላል

👉 እድሉ በጣም ትንሽ ቢሆንም ሉፕ ካስገባሽ በኋል ኢንፌክሽን ሊፈጠር ይችላል 

👉 ሉፕ እየተጠቀምሽ እርግዝና ከተፈጠረ ከማህጸን ውጭ እርግዝና የመሆን እድሉ ከፍተኛ ነው

📌 በጣም ያልተለመደ ነገር ግን አደኛ የሆነ የጎንዮሽ ጉዳት

👉 𝐏𝐞𝐥𝐯𝐢𝐜 𝐢𝐧𝐟𝐥𝐚𝐦𝐦𝐚𝐭𝐨𝐫𝐲 𝐝𝐢𝐬𝐞𝐚𝐬𝐞

👉 ሉፕ ቦታውን መልቀቅ 

👉 በማህጸን ግድግዳ ማለፍ 

📌 ሉፕ ካስገባሽ በኋላ ለመጀመሪ ወራቶች ኢንፌክሽን ፈጥሮ እንዳይሆን የጥንቃቂ ምልክቶች

ትኩሳት፤ ከእምብርት በታች ህመምና ሽታ ያለው ያልተለመደ ፈሳሽ ካለሽ የኢንፌክሽን ምልክቶች ስለሚሆኑ ሃኪም ማማከር ይኖርብሻል፡፡

👩‍⚕️ ሉፕን መጠቀም የማይመከረው መቸነው? 

👉 ህክምና ያልተደረገለት የአባላዘር በርሽታ ካለሽ

👉 የ 𝐩𝐞𝐥𝐯𝐢𝐜 ኢንፊክሽን ከዚህ በፊት ከነበረሽ

👉 ምክንያቱ ያልታወቅ ከማህጸን ደመ የሚፈስሽ ከሆነ (𝐀𝐛𝐧𝐨𝐫𝐦𝐚𝐥 𝐮𝐭𝐞𝐫𝐢𝐧𝐞 𝐛𝐥𝐞𝐞𝐝𝐢𝐧𝐠 ) ወይም ከግንኙነት በኋላ መድማት ካለሽ

👉 ከዚህ በፊት ከማህጸን ውጭ እርግዝና አጋጥሞሽ ከነበር